uciekaj�cych ze wsi przed podda�stwem...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.
Schemat A2Zale�no�ci wyst�puj�ce mi�dzy rozwojem public relations w Niemczech i w Stanach ZjednoczonychPraktyka PR w Niemczech przed 1945 rokuPraktyka PR...
A kto�kolwiek si� komu o pewny d�ug zapisa�, y do Grodu firma inscriptione [mocnym zapisem] odpowiada� si� podda� dobrowolnie, b�d� przed �mierci�, abo iu� y po �mierci...
cz�stki (przed zmierzeniem jej cech), kt�ra nie znajduje si� nigdziew przestrzeni i czasie? Je�li za jeden obiekt uwa�a� to, co jestopisywane przez jeden wektor...
Odwr�ci� si� ty�em do �wiat�a reflektora i os�aniaj�c oczy przed blaskiem bij�cym mu spod n�g, spr�bowa� zajrze� w kryszta�ow� g��bin� jak przez l�d, kt�ry skuwa jezioro...
Kramy po obu stronach ulic by³y zbudowane wszystkie wed³ug wzoru i nieomal tej samej wielkoœci, a przed ka¿dym sklepem rozpiêty by³ parasol z p³ótna ¿aglowego,...
przed laty wieloma przywiózł mu w prezencie pewien bardzo wielki kupiec wprost z Gdań- ska, tliły się kawałki tego czarnego tytoniu, który nosi na paczce...
Mimo to na ich widok czterej Neimoidianie nie tylko nie opuścili posterunku przed drzwiami apartamentu wicekróla, ale opuścili broń w geście ostrzeżenia...
naszych ewolucyjnych uprzedzeń mamy skłonność do myślenia o początku wszechświata jak o pewnej szczególnej chwili, przed którą wszechświat nie...
- Ale Thrawn jest inny? diousa nie obejmował zlikwidowania wszystkich świadków, aby nic nigdy nie przed- - Thrawn to dorosła wersja - odparła...
Bój na przebicie był szybki, błyskawiczny, trwał krótko pląs kling, brzęk, zgrzyt - i oto przed oczami hobbita już rozwarła się zbawcza czerń nocy...

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

Statut z 1588 roku zezwoli�
szlachcie na zak�adanie miasteczek na w�asnych ziemiach, co panowie
wykorzystali z powodzeniem i zacz�li zak�ada� liczne miasteczka, o�rod-
ki handlu i rzemios�a, zazwyczaj obok w�asnych rezydencji. Wielka licz-
ba miast prywatnych w stosunku do liczby miast w og�le mo�e by� uwa-
�ana za jedn� z cech charakterystycznych urbanizacji Bia�orusi. Zgodnie
z obliczeniami historyka Anatola Hryckiewicza do rod�w magnackich,
przede wszystkim do Radziwi��w, Sapieh�w, Chodkiewicz�w, nale�a�o
mniej wi�cej czterdzie�ci procent miast w XVI-XVII wieku. W�r�d nich
mo�na wymieni� Bych�w, Dubrown�, Kopyl, Kleck, Lepel, Mir, Nie-
�wie�, To�oczyn, Czaszniki, Szk��w i inne.
Wiek XVI oraz pierwsza po�owa XVII by�y czasami najwi�kszego
rozwoju gospodarczego dawnej Bia�orusi. O ogromnym post�pie �wiad-
222
Rozdzia� VIII
czy� zw�aszcza wzrost liczby rzemie�lnik�w i pojawienie si� szeregu no-
wych specjalno�ci rzemie�lniczych. Rzemie�lnicy stanowili po�ow� a cza-
sami wi�cej, liczby mieszka�c�w miasta, a w miasteczkach za� stanowili
od dziesi�ciu do dwudziestu pi�ciu procent ludno�ci. W miastach bia�o-
ruskich pracowali w tamtych czasach rzemie�lnicy reprezentuj�cy nie
mniej ni� dwie�cie specjalno�ci. Najliczniejsi byli przedstawiciele rze-
mios� zwi�zanych z obr�bk� metali (oko�o dwudziestu czterech procent),
na drugim miejscu znajdowa�y si� rzemios�a zwi�zane z obr�bk� sk�ry
(dwadzie�cia dwa procent), a na trzecim rzemios�a spo�ywcze (dziewi�t-
na�cie procent), nast�pnie liczne by�y tak�e specjalno�ci zwi�zane z bu-
downictwem, wyrobem odzie�y i inne. Cech� charakterystyczn� dla
pierwszej potowy XVII wieku sta� si� szybki wzrost liczby cech�w rze-
mie�lniczych: w Mi�sku w tym czasie ich liczba zwi�kszy�a si� z dw�ch
do jedenastu; w Mohylewie, kt�ry sta� si� najwi�kszym na Bia�orusi o�rod-
kiem handlowo-rzemie�lniczym, z siedmiu do siedemnastu; w S�ucku
z pi�ciu do siedemnastu; w Brze�ciu z dw�ch do czternastu. W sumie do
ko�ca XVI wieku na terytorium Bia�orusi rzemie�lnicy byli po��czeni
w nie mniej ni� sto cech�w. Jednak�e organizacje cechowe w miastach
bia�oruskich nie posiada�y takiej klasycznej formy organizacji reglamen-
tuj�cej produkcj� i zbyt, jak korporacje rzemie�lnicze kraj�w Europy Za-
chodniej i nie domaga�y si� monopolu na rynku. Zjawiskiem typowym
na tych ziemiach by�o rzemios�o pozacechowe, szczeg�lnie wjurydy-
kach szlacheckich na terenach miast.
Jakju� dawno zauwa�ono, jedn� z wa�nych cech rozwoju miast bia-
�oruskich by� ich �cis�y zwi�zek z gospodark� wiejsk�. Zniszczenia spo-
wodowane cz�stymi wojnami, epidemie, kl�ski naturalne, a tak�e niedo-
rozw�j rynku, wszystko to powstrzymywa�o rozw�j handlu oraz rzemios�a
i wymusza�o na mieszczanach zajmowanie si� ogrodnictwem i hodowl�
zwierz�t domowych. Zazwyczaj miasta mia�y od kilku dziesi�tk�w do
stu w��k ziemi. W sumie podobna sytuacja zdarza�a si� tak�e na zacho-
dzie Europy. We Francji czy w Toskanii miasta tak�e nie zrywa�y wi�zi
z zaj�ciami rolniczymi.
Post�p w rozwoju rzemios� by� �ci�le zwi�zany z rozwojem handlu.
Nie powsta� jeszcze wtedy jeden wsp�lny rynek wewn�trzny ze wzgl�du
na brak specjalizacji gospodarczej w poszczeg�lnych regionach kraju.
Funkcjonowa�a natomiast sie� rynk�w lokalnych. W wypadku kontak-
t�w handlowych miast bia�oruskich z innymi krajami, przede wszystkim
W PA�STWIE OBOJGA NAROD�W
223
s�siednimi (Litw�, Polsk�, Ukrain�, Rosj�), istnia�a ju� specjalizacja wy-
wo�ana potrzebami wewn�trznej wytw�rczo�ci i wymiany.
Miasta Bia�orusi bardzo szybko wci�ga�y si� do handlu mi�dzyna-
rodowego. Rozwojowi tego handlu sprzyja�a stabilizacja stosunk�w po-
mi�dzy Wielkim Ksi�stwem Litewskim i Zakonem Krzy�ackim w XV
wieku, a tak�e uk�ad krakowski z Prusami z 1525 roku. Kupcy bia�oruscy
- najpierw tak zwani go�cie z Po�ocka, Mohylewa, Pi�ska - zacz�li coraz
aktywniej opanowywa� rynki miast nadmorskich: Rygi, Kr�lewca, Gda�-
ska. Importowano g��wnie metale, wyroby rzemie�lnicze, s�l, przypra-
wy, a z Bia�orusi na zach�d wywo�ono le�ne bogactwo (drewno, smo��,
futra) i produkty gospodarki rolnej: len, konopie, a tak�e zbo�e z folwar-
k�w hospodarskich i szlacheckich. Zwr�cono ju� uwag�, �e do po�owy
XVI wieku folwarki pojawi�y si� tylko w dorzeczach Bugu, Niemna
i D�winy co �wiadczy o zorientowaniu tych teren�w na rynki w mia-
stach portowych nad Ba�tykiem. W XVI wieku wielkiego znaczenia na-
bra� handel tranzytowy, w kt�rym g��wn� rol� odgrywa� Polock i Mohy-
lew, rozwijaj�ce stosunki z rynkiem pa�stwa moskiewskiego, Inflant, Prus
i Korony. Po utracie Smole�ska (1514) nadzwyczaj zyska� na handlu Mo-
hylew, kt�ry pe�ni�c rol� g��wnego o�rodka tranzytowego w handlu fu-
trami, tkaninami i wyrobami metalowymi, sta� si� w ci�gu kilku dziesi�t-
k�w lat jednym z najwi�kszych miast Bia�orusi.
W��czenie si� gospodarki Bia�orusi (takjak i ca�ej Rzeczypospolitej)
do handlu mi�dzynarodowego doprowadzi�o do reformy na wielk� skal�
ca�ego rolnictwa i rozwoju systemu folwarczno-pa�szczy�nianego w Wiel-
kim Ksi�stwie. Przeprowadzenie reformy agrarnej by�o wywo�ane ko-
nieczno�ci� podniesienia wydajno�ci pracy ch�op�w i tym samym zwi�k-
szeniem dochod�w osi�ganych z ziemi. Od ko�ca XV do XVII wieku
w Europie szybko ros�y ceny na zbo�e. Od po�owy XVI do pocz�tku na-
st�pnego wieku wzros�y trzy-pi�ciokrotnie. Wysokie ceny i popyt na pro-
dukty wiejskie na rynku europejskim aktywizowa�y dzia�alno�� gospo-
darcz� w�a�cicieli ziemskich, kt�rzy d��yli do powi�kszenia swoich do-
chod�w z ziemi. Tymczasem dawny system wykorzystania ziemi, oparty
na powinno�ciach spe�nianych z jednej jednostki gospodarowania (s�u�-
by), w kt�rej nawet nie okre�lano liczby os�b ani jako�ci ziemi, hamowa�
wzrost wydajno�ci pracy. St�d si� wzi�a potrzeba reformy tego systemu.
W s�siedniej Polsce, Prusach, Inflantach ju� dawno wprowadzono nowy
224
Rozdzia� VIII
system organizacji gospodarstwa wiejskiego, w kt�rym renta feudalna
zale�a�a od dok�adnie okre�lonej wielko�ci powierzchni uprawnej.
Do Wielkiego Ksi�stwa Litewskiego reforma agrarna przysz�a z Pod-
lasia. Jako pierwsza na Bia�orusi podj�a j� w swoich dobrach kr�lowa
Bona Sforza, jednak�e na wielk� skal� reform� gospodarki rolnej zaj�to
si� w po�owie XVI wieku. Na pocz�tku reforma obj�a ziemie domeny
hospodarskiej, dopiero nast�pnie dobra magnat�w, szlachty i Ko�cio�a.
Reforma sk�ada�a si� z ca�ego zespo�u dzia�a� dotycz�cych spraw tech-
nicznych, gospodarczych i spo�ecznych (pomiary ziemi, ujednolicenie
powinno�ci, wprowadzenie tr�jpol�wki z regularnym cyklem zasiew�w
i ugorowania, reorganizacja wiosek i tym podobne). Od tytu�u g��wnego
dokumentu wprowadzaj�cego reform� Ustawy o w��kach, wystawionego