25 Dostojewski ma tu na my�li spraw� kupca moskiewskiego Mazu-rina, kt�ry w 1866 r...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.
Elfowie zrobili wiele pierścieni, lecz Sauron potajemnie zrobił Pierścień Jedyny, który miał wszystkimi innymi rządzić...
Kr�tko m�wi�c, produkt narodowy brutto to wynik, kt�ry otrzymamy wyra�aj�c w jednostkach pieni�nych ca�� r�norodno�� d�br i us�ug: korn-puter�w, pomara�cz, us�ug...
włącznie, wszystko w tym stylu, który fachowcy nazywają stylem winietowym – sposób malo- wania przypominał wielce Sully'ego – w ulubionych...
Odwr�ci� si� ty�em do �wiat�a reflektora i os�aniaj�c oczy przed blaskiem bij�cym mu spod n�g, spr�bowa� zajrze� w kryszta�ow� g��bin� jak przez l�d, kt�ry skuwa jezioro...
– Hej! – krzyknął swym ochrypłym i niemal bezdźwięcznym głosem, który przypominał plusk kamieni wrzucanych do podziemnego jeziora...
przed laty wieloma przywiózł mu w prezencie pewien bardzo wielki kupiec wprost z Gdań- ska, tliły się kawałki tego czarnego tytoniu, który nosi na paczce...
da� si�y sprawiedliwo�ci, usprawiedliwiono si��,i�by sprawiedliwe i silne by�y razem i aby by�pok�j, kt�ry jest najwy�szym dobrem...
Z mieczem Gawaina natarł na Gwydiona, który natychmiast upadł w poprzek łoża, wyjąc i strasznie krwawiąc z wielkiej rany na plecach; po chwili, gdy do przodu...
Nałgała mu coś o jednym jedynym weekendzie w łóżku z narzeczonym, który poszedł do wojska i zginął, co potem okazało się szczerą prawdą, gdyż...
zemsty wywrzeć, ogłosił między swymi dworzanami nagrodę temu, kto mu wskaże owego arbitra, który pierwszy po Ketlingowym wniosku zakrzyknął: „Zdrajca i...

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

zabi� jubilera Ka�mykowa. Sprawa o zab�jstwo toczy�a si� przed s�dem w listopadzie 1867 r. Mazurin, podobnie jak bohater powie�ci Rogo�yn, syn dziedzicznego honorowego obywatela, otrzyma� w spadku po ojcu oko�o dw�ch milion�w rubli, kt�re roztrwoni�. Jubiler zosta� zamordowany w domu Mazurina brzytw�.
CZʌ� DRUGA
1 W wyniku reformy wprowadzonej za panowania Aleksandra II, w r. 1864 wydano ustaw� o gubernialnych i powiatowych instytucjach ziemskich, kt�re by�y rodzajem samorz�du terytorialnego. Cz�onkowie zarz�d�w powiatowych i gubernialnych ziemstwa byli obieralni, jedynie przewodnicz�cy byli zatwierdzani przez w�adze administracji pa�stwowej.
2 W przypisach cyt. wyd. rosyjskiego (t. 6, s. 726) czytamy, �e zab�jstwo rodziny kupca �emarina nast�pi�o w Tambowie l marca 1868 r. Zab�jc� by� niejaki Witold G�rski, osiemnastoletni ucze� gimnazjum.
3 Lebiediew nazywa Samsonem Karola Sansona (1740-1793), kata Pary�a, kt�ry �ci�� Ludwika XVI.
4 Apokalipsa (Objawienie �w. Jana Aposto�a) 6, 6.
5 Paw�owsk pod Petersburgiem, nale��cy do wielkiego ksi�cia Konstantego Konstantynowicza, by� ulubionym letniskiem mieszka�c�w stolicy po�o�onej o 25 wiorst od Paw�owska. "I muzykalnie" - aluzja do koncert�w w parku paw�owskim.
688
6 Cz�onek sekty skopc�w, powsta�ej w drugiej po�owie XVIII w., prze�ladowanej przez w�adze, zw�aszcza za panowania Miko�aja I.
7 Mowa o Historii Rosji (Istorija Rossii) Sergiusza So�owjowa (1820-1879), kt�rej edycja, rozpocz�ta w r. 1851, w okresie pisania Idioty, dosz�a do t. XVII. Dostojewski zna� to dzie�o.
8 Mowa o obrazie Hansa Holbeina m�odszego Chrystus w grobie (1521), kt�ry Dostojewski widzia� w czasie swojego pobytu w 1867 r. w Bazylei w tamtejszym muzeum.
' Wed�ug przypisu w cyt. wydaniu rosyjskim (t. 6, s. 728) mowa tu o znanej Dostojewskiemu zbrodni, kt�ra wydarzy�a si� w Petersburgu. Ch�op z guberni jaros�awskiej, Ba�abanow, zabi� mieszczanina Sus�owa, po czym go obrabowa� z zegarka. Wiadomo�� o tym poda�a gazeta petersburska "Go�os" z 30 pa�dziernika 1867 r.
10 Z Apokalipsy.
11 Wed�ug przypisu w cyt. wydaniu rosyjskim Dostojewski posiada� w swojej bibliotece egzemplarz Koranu w przek�adzie francuskim. Mahomet mia� cierpie� na epilepsj�.
12 Odnosi si� to do wspomnianej w przyp. 2 sprawy o zab�jstwo rodziny kupca �emarina. G�rski poleci� kowalowi, by wed�ug jego w�asnego rysunku wykona� specjalny przyrz�d, kt�ry nast�pnie zosta� przez niego u�yty przy dokonywaniu zab�jstwa.
13 W tek�cie orygina�u omy�kowo: "w Paw�owsku". W przypisach wydania rosyjskiego (t. 6, s. 729) b��d ten zosta� sprostowany.
14 Oficjaln� dat� utworzenia pa�stwa rosyjskiego by� r. 862, kiedy to ile�scy S�owianie, Krywicze i in. wezwali ksi��t wareskich, by sprawowali nad nimi rz�dy. Mowa wi�c tu najpewniej o r. 862.
16 W oryginale Kola istotnie poprawia Ag�aj� Iwanown� i m�wi: "A. N. B.", co nie ma sensu, w utworze bowiem (por. przyp. 16) mowa o inicja�ach A. M. D., kt�re s� skr�tem �aci�skich s��w: Aue Mater Dei.
Ag�aja Iwanowna z uporem powtarza: A. N. B., s� to bowiem inicja�y imienia i nazwiska Nastasji Filipowny (Anastazja Baraszkow).
16 Wiersz Puszkina bez tytu�u (�y� na swietie rycar' biedny}...), w��czony nast�pnie przez poet� do Scen z czas�w rycerskich.
17 T�umaczenie Juliana Tuwima.
18 Pocz�tkowe litery: Nastasja Filipowna Baraszkow.
19 Aluzja do s�ynnego powiedzenia Horodniczego z I aktu l sceny Rewizora. Horodniczy opowiada o nauczycielu, �e "obja�nia z takim zapa�em, i� traci przytomno��. Raz s�ucha�em jego wyk�adu: no c�, p�ki m�wi� o Asyryjczykach i Babilo�czykach, jako� to sz�o, ale jak si� dorwa� do Aleksandra Macedo�skiego, trudno wprost powiedzie�, co mu si� sta�o. My�la�em, �e po�ar wybuch�, jak Boga kocham! Zbieg� z katedry i z ca�ych si� ryms krzes�em o pod�og�. Oczywi�cie, oczywi�cie, Aleksander Mace-689
do�ski to bohater, ale po c� krzes�o �ama�?" Zdanie ko�cowe sta�o si� w Rosji powiedzeniem oznaczaj�cym, i� nigdy nie nale�y przebiera� miary.
20 Mowa o siedmiotomowej edycji Annienkowa, og�oszonej w 1855--57 r. i po raz pierwszy opartej o r�kopisy Puszkina.
21 G�rski - por. przyp. 2. Danilow - por. przyp. 21 do cz�ci pierwszej.
22 Wed�ug przypis�w wydania rosyjskiego (t. 6, s. 729) Dostojewski ma tu na my�li czasopismo satyryczne "Iskra", wydawane w Petersburgu od 1859 do 1873. Czasopismo to, redagowane m.in. przez Wasilija Kuroczkina, by�o zbli�one do o�rodk�w rewolucyj-no-demokraty cznych.
23 Cytat z komedii Gribojedowa M�dremu bieda, akt. II, sc. 2.
24 Aluzja do znanej bajki Iwana Kry�owa.
26 W przypisach do wyd. rosyjskiego (t. 6, s. 730) podano, �e Dostojewski ma tu na my�li Saltykowa-Szczedrina i jego utw�r satyryczny Zarozumialy Fiedia (Samonadiejannyj Fiedia), og�oszony w czasopi�mie "Swistok" w r. 1863, a wymierzony przeciw Dostojewskiemu. Dostojewski parodiuje �w utw�r Szczedrina w wierszyku na s. 295 niniejszego wydania.
26 Aluzja do fragmentu powie�ci Czernyszewskiego Co robi�? (Czto dzielat'?), gdzie bohaterka utworu, Wiera Paw�owna, w ten spos�b mniej wi�cej �egna si� z matk�. Powie�� Czernyszewskiego by�a niezwykle popularna w ko�ach �wczesnej radykalnej m�odzie�y rosyjskiej.
27 Wed�ug przypis�w cyt. wydania rosyjskiego (t. 6, s. 730) Dostojewski mia� tu na my�li Sergiusza Botkina (1832-1889), wybitnego lekarza.
28 Dostojewski robi tu aluzj� do ko�cowych s��w monologu Famu-sowa w IV akcie, 15 scenie komedii Gribojedowa (M�dremu biada). S�owa te brzmi�:
Ach, Bo�e m�j, c� na to powie Ksi�na Maria Aleksiejewna!
29 Gra s��w, polegaj�ca na kiepskiej francuszczy�nie Kellera, wyzyskano tu fonetyczne podobie�stwo nazwiska s�ynnego kaznodziei francuskiego Ludwika Bourdaloue (1632-1704), kt�ry jednak arcybiskupem nie by�, do rosyjskiego wyrazu burda, oznaczaj�cego kiepski napitek lub jad�o (tu odpowiednik polski na okre�lenie kiepskiego wina: cienkusz), oraz do nazwy gatunku wina francuskiego bordeaux.
690
CZʌ� TRZECIA