po�owach d...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

wynosi 60 do 70�/o. Produktem ubocznym otrzymywanym z dorszy jest tran oraz m�czka rybia produkowana z g��w.
[J.M.R.]
dorszowate (Gad�dne) � rodzina morska (z jednym tylko gatunkiem s�odkowodnym � mi�tusem) z rz�du -^dorszokszta�tnych, o
cechach budowy odpowiadaj�cych charakterystyce rz�du. D. wyst�puj� g��wnie na p�kuli p�nocnej w wodach borealnych, rzadziej
arktycznych, Atlantyku i Pacyfiku, a tylko nieliczne gatunki przenikn�y na p�kul� po�udniow�, si�gaj�c a� do w�d antarktycznych.
Jest to rodzina o du�ym znaczeniu u�ytkowym � w od�owach
�wiatowych zajmuje drugie miejsce (ponad 7 min t rocznie) po �ledziowatych (ok. 20 min t). Mi�so d. jest "chude" (do l�/o t�uszczu),
lecz bogate w bia�ko (do 19�/o). Po�owu d. na �owiskach p�nocnego Atlantyku i Nowej Fundlandii dokonywa�y flotylle rybackie
Bask�w, Holendr�w i Skandy-naw�w jeszcze przed podr� Kolumba. Stare tradycje ma r�wnie� przetw�rstwo dorszowe. Do
najstarszych i dzi� jeszcze u�ywanych, zw�aszcza w krajach skandynawskich, sposob�w przechowywania nale�y magazynowanie rozci�-
tych pod�u�nie odfiletowanych i suszonych d. (sztokfisz), suszonych i solonych na powietrzu przy niskiej temperaturze (klipfisz) oraz
solonych w beczkach (laberdan). Mniejsze osobniki przeznacza si� na w�dzenie. Najpowszechniejsz� obecnie form� przetw�rstwa d. s�
filety mro�one i �wie�e. Spory r�wnie� procent od�ow�w przeznacza si� na konserwy. Bogata w t�uszcz o znacznej zawarto�ci witaminy
A i D w�troba jest surowcem do produkcji tranu leczniczego i oleju technicznego, a ponadto s�u�y do wyrobu specjalnych konserw. Sk�r�
po wyprawieniu przeznacza si� na wyroby galanteryjne, a odpadki przerabia si� na m�czk� stanowi�c� dodatek do karmy zwierz�t.
Ostatnio wyrabia si� tak�e z mi�sa m�czk� jadaln�, u�ywan� w piekarnictwie do polepszenia sk�adu bia�kowego pieczywa. Z
kilkudziesi�ciu gatunk�w rodziny d. wyst�puj� w polskich wodach Ba�tyku 4 gatunki (dorsz ba�tycki, motela, rdzawiec, witlinek), a w
wodach �r�dl�dowych Polski l gatunek (mi�tus). Do innych bardziej znanych gatunk�w nale��: bielmik, brosma,
dorszyk czarny
52
czarniak, dorsz atlantycki, kar-lik, molwa, molwiniec, morszczuk, nawaga, okowiel, plamiak, putasu, �lepior, wach-nia, mintaj i
�abog��w. [K.K.]
dorszyk czarny -^-anoplopoma.
dorszyk polarny, sajka (Boreogadus salda) � gatunek z rodziny -�-dorszowatych. Dochodzi do 30 cm d�ugo�ci. Jest rozmieszczony
wok�polarnie, z granic� po�udniow� uzale�nion� od sezonowego zasi�gu lod�w polarnych. Najch�tniej przebywa w�r�d kier lodowych,
kryj�c si� w szczelinach mi�dzy nimi lub w�r�d paku lodowego. Trzyma si� g�rnych, wy�ledzonych pod wp�ywem topnienia lodu warstw
wody o temperaturze 0� lub nieco ni�szej; podchodzi r�wnie� do uj�� rzek. Zasoby jego w wodach arktycznych s� znaczne i ma�o jeszcze
wykorzystane, cho� od wiek�w bywa� �owiony przez miejscow� ludno��, nast�pnie suszony i solony, z przeznaczeniem g��wnie na
pokarm dla ps�w zaprz�gowych. Dopiero w ostatnich czasach wykorzystuje si� go dla cel�w przemys�owych, przede wszystkim na
m�czk� rybn�. S�u�y r�wnie� jako przyn�ta przy po�owie innych ryb. D.p. spe�nia w przyrodzie niezmiernie wa�n� rol� jako pokarm
wala bia�ego ip�etwonogich arktycznych, jak r�wnie� wi�kszych ryb u�ytkowych. [K.K.]
doruta (Trisopterus capelanus) � gatunek z rodziny -^dor-szowatych. Dochodzi do 20 cm d�ugo�ci. Wyst�puje tu� przy wybrze�ach
Atlantyku, w pobli�u Cie�niny Gibraltarskiej, oraz w zachodniej cz�ci Morza �r�dziemnego z Adriatykiem w��cznie. Mimo smacznego
mi�sa znaczenie gospodarcze d. jest niewielkie z powodu ma�ych po�ow�w. [K.K.]
drakonetowate, drakonetki -^�lirowce.
dr�twowate (Torpedinidae) � rodzina z rz�du ->.p�aszczkokszta�tnych, obejmuj�ca kilkadziesi�t gatunk�w. D. znane s� od eocenu.
Mi�dzy g�ow� a p�etwami piersiowymi maj� dwie wyd�u�one, fasolowatego kszta�tu "baterie elektryczne". Stanowi� one mniej wi�cej 1/6
ci�aru cia�a i mog� wytwarza� napi�cie si�gaj�ce 220 V. W odr�nieniu od innych p�aszczek prowadz�cych denny tryb �ycia d. s� ja-
skrawo ubarwione. U wielu na jasnym tle wyst�puj� czarne lub granatowe, cz�sto z pomara�czowym �rodkiem plamy. Rozmiary cia�a
mieszcz� si� w bardzo szerokich granicach. Najwi�ksz� d�ugo�� i ci�ar osi�gaj� d. nale��ce do typowego rodzaju Torpedo. Nale�y tu
m.in. dr�twa europejska, nazywana te� �r�dziemnomorsk� (Torpedo mar-
Dr�twa Torpedo ocellata
morata), i dr�twa brunatna, zwana r�wnie� czarn� (Torpedo nobiliana). Mog� one dorasta� do 2 m d�ugo�ci i osi�ga�
53
dwydyszne
ci�ar 100 kg. Baterie elektryczne u takich kolos�w wa�� ok. 15 kg i zdolne s� porazi� �miertelnie nie tylko du�e ryby, ale tak�e
cz�owieka. D. s� powolne i bardzo s�abo p�ywaj�. Wi�kszo�� czasu sp�dzaj� na dnie zakopane cz�ciowo w piasku lub mule, czatuj�c na
zdobycz. Od�ywiaj� si� skorupiakami, �limakami, robakami i innymi bezkr�gowcami. Mog� te� zjada� drobne ryby. Jak wi�kszo��
p�aszczek s� jajo�yworodne. Wyst�puj� we wszystkich prawie ciep�ych morzach, g��wnie w strefie przybrze�nej. Znaczenia go-
spodarczego nie maj�. Staro�ytni Rzymianie stosowali z pozytywnym skutkiem ok�adanie ma�ymi dr�twami ko�czyn i g��w w
przypadkach b�lu g�owy i artretyzmu. [J.M.R.]
drobniezka jednodni�wka (He-terandria formosa) � gatunek z rodziny -�-pi�kniczkowatych. Samice osi�gaj� 3 cm d�ugo�ci, samce
tylko 1,5 cm. Samica "rodzi" 3 do 4 m�odych dziennie przez kilka kolejnych dni. D.j. jest bardzo �ar�oczna; w ci�gu dnia potrafi zje��
pokarm o wadze r�wnej ci�arowi jej cia�a. Jest jajo�yworodna. Wyst�puje w s�odkich i s�onawych wodach zlewiska atlantyckiego od
p�nocnej Karoliny do Florydy; cz�sto bywa hodowana w akwariach, tak�e w Polsce. [J.M.R.]
drobnoustki (Nannostomus) � rodzaj z rodziny ->k�saczowatych. Ubarwienie ich cia�a jest najcz�ciej br�zowobru-natne z
pod�u�nymi ��tymi pasami, a p�etwy maj� czerwone plamy. Poszczeg�lne gatunki dochodz� do d�ugo�ci 5 cm. D. �ywi� si�
planktonem. S� rozprzestrzenione w
dorzeczu Amazonki. Bywaj� hodowane w akwariach. W Polsce hodowany jest m.in. drobnoustek Beckforda (Nannostomus beckfordi) i