abW dolnej cze˛sći rysunku 1 została nakresĺona funkcja produkcji f(L), gdzieL oznacza liczbe˛ zatrudnionych i gdzie zaso´b kapitału jest dany, z...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.
– Kiedy tylko dotrzemy tam, gdzie mają w miarę rozwinięty przemysł – dodał po chwili – będziemy musieli sprawić sobie trochę odtylcowych...
— Proszę pani, jeśli pojedzie pani do siedziby detektywów Dystryktu Zachodniego przy Pięćdziesiątej Piątej i Pine, gdzie podpisze pani dokument...
Eliza Orzeszkowa-Gloria Victis Geneza „Gloria victis” została wydana po raz pierwszy w zbiorze nowel Orzeszkowej w Wilnie w 1910 roku...
— Gdzie jesteśmy? — odważyłam się zapytać...
- Szczęście osiąga w procesie nieustannie realizowanej pełni życia i niezależne jest od celu, jaki pozwoli zrealizować los; a tam gdzie życie pełne, na miarę...
Służy też temu miejscu i ono, cośmy w pytaniu: Jeśli czarownicy czary swoje zawsze z szatanami odprawują? powiedzieli, gdzie położyła się przeszkoda trojaka,...
Pod ziemią mieliśmy nawet drogowskazy, dzięki czemu obcy wiedzieli gdzie się znajdują, chociaż zapewnianie przybyszom [kadrze i partyzantom] przewodnika było...
Wreszcie wczesnym popołudniem któregoś dnia Smuga oznajmił, że wraca jego przyjaciel i mogą mu złożyć wizytę w siedzibie towarzystwa, gdzie pracuje...
- A gdzie Natasza?- W ogr�dku, moja go��beczka, w ogr�dku! Id� do niej...
hłasko marek, dom mojej matki (rtf)Chodziłem czasem na przedmieście i wałęsałem się godzinami po piaszczystych i krzywych uliczkach, gdzie przycupnęły...

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

Nachylenie krzywej f(L) w punkcie
M i N wyznacza fizyczny kranćowy produkt pracy przy zatrudnieniu ro´wnym Lm
22
Kazimierz Łaski
wzgle˛dnie L . Jesĺi wie˛c płaca realna jest ro´wna f’(L ) i przedsie˛biorstwa
n
m
maksymalizuja˛ zysk przy danej cenie, to zatrudnienie be˛dzie ro´wne L , zas´
m
PKB ro´wny Y . W analogiczny sposo´b PKB osia˛gnie wysokosć´ Y
przy
a
b
zatrudnieniu L , jesĺi płaca realna spadnie do poziomu wyznaczonego przez
n
f’(L ). Poziom zatrudnienia i PKB jest wie˛c jednoznacznie wyznaczony przez
n
wysokosć´ płacy realnej. Efektywny popyt nie odgrywa z˙adnej roli w tym
konteksćie.
Ten pogla˛d zaprezentował jeszcze przed wojna˛ w Polsce niejaki Wa˛tecki
w pracy zatytułowanej Sztywne płace zŕo´dłem bezrobocia. Jego nazwisko dawno
juz˙ uległoby zapomnieniu, gdyby nie replika Kaleckiego, ktoŕa rozerwała na
strze˛py stoja˛ce za nim rozumowanie teoretyczne. Powinnis´my własćiwie byc´
wdzie˛czni ministrowi finanso´w, z˙e w konteksćie dyskusji nad przyczyna˛
bezrobocia w Polsce przypomniał nam owo zapomniane dzieło Wa˛teckiego3.
Incydent ten jest dobra˛ ilustracja˛ tezy, zgodnie z ktoŕa˛ w naukach przyrod-
niczych zmieniaja˛ sie˛ pytania, na ktoŕe uczeni szukaja˛ odpowiedzi. W ekonomii
sytuacja jest odwrotna: tu pytania sa˛ te same, tylko odpowiedzi zmieniaja˛ sie˛
zalez˙nie od okolicznosći.
Wracaja˛c do rysunku 1 nalez˙y zwroćicúwage˛, z˙e według teorii ortodoksyjnej
podział PKB mie˛dzy konsumpcje˛ i oszcze˛dnosći nie ma niczego wspoĺnego
z wielkosćia˛ PKB. Przy płacy realnej pozwalaja˛cej na zatrudnienie L i PKB
m
= Y poziom inwestycji be˛dzie I , jesĺi stopa oszcze˛dzania be˛dzie tg β, albo I ,
a
1
jesĺi stopa oszcze˛dzania be˛dzie tg α. Z kolei przy płacy realnej pozwalaja˛cej na
zatrudnienie L i PKB = Y poziom inwestycji be˛dzie I , jesĺi stopa oszcze˛dzania
n
b
1
be˛dzie tg β, albo I , jesĺi ta stopa wzrosńie do tg α. Im wyz˙sza stopa
2
oszcze˛dnosći, tym wyz˙sze inwestycje. Paradoks oszcze˛dnosći znika, gdyz˙ PKB
jest dany. Oszcze˛dnosći rosna˛ wzgle˛dnie spadaja˛ pari passu ze skłonnosćia˛ do oszcze˛dzania.
Nalez˙y podkresĺic´, z˙e podejsćie to odpowiada intuicji indywidualnej. Poje-
dyncze gospodarstwo domowe moz˙e swobodnie podejmowac´ decyzje odnosńie
do swojej konsumpcji i oszcze˛dzania. Kiedy jednak wszyscy be˛da˛ pro´bowacószcze˛dzac´ wie˛cej niz˙ pozwalaja˛ na to prywatne inwestycje (wzgle˛dnie IPED), to produkcja zacznie sie˛ kurczycźgodnie z logika˛ paradoksu oszcze˛dnosći,
konsumpcja spadnie, ale ogoĺne oszcze˛dnosći nie wzrosna˛.
Przyznanie, z˙e ska˛dina˛d słusznie ceniona i piele˛gnowana cnota oszcze˛dnosći
indywidualnej moz˙e przekształcicśie˛ w społeczne zło w postaci spadku
zatrudnienia i bezrobocia, kiedy owej cnoty w konkretnych warunkach jest za
duz˙o, przychodzi z wielkim trudem liberalnej ekonomii, ktoŕej filozofia opiera
sie˛ wszak na rzekomej podstawowej zgodnosći interesu indywidualnego i kolek-
tywnego.
3 Ministrem finanso´w w tym czasie był Jarosław Bauc (przyp. red.).
Rozdział I – W jaki sposób prywatne inwestycje określają prywatne oszczędności
23
Paradoks oszcze˛dnosći rozpatruje skutki zmiany stopy prywatnego oszcze˛-
dzania przy danym poziomie inwestycji prywatnych. Pouczaja˛ce jest takz˙e
odwroćenie sytuacji, mianowicie analiza skutko´w roź˙nego poziomu inwestycji
prywatnych przy danej prywatnej stopie oszcze˛dzania q = sp(1 – t). Na rysun-
ku 2 dany jest wspo´łczynnik q = tg α, ponadto zaznaczono wielkosć´ Y*
zdefiniowana˛ jako PKB przy pełnym wykorzystaniu zdolnosći wytwoŕczych
i pełnym zatrudnieniu. Pełne zatrudnienie rozumie sie˛ tutaj jako stan, przy
ktoŕym wyste˛puje jedynie bezrobocie frykcyjne nie przekraczaja˛ce 2 do
3 procent siły roboczej. Zakłada sie˛ tez˙, z˙e przy tego typu pełnym zatrudnieniu
zapewniona jest niezbe˛dna elastycznosć´ podaz˙y wzgle˛dem zmian popytu, nie
ma wie˛c brako´w i niedoboro´w, tak charakterystycznych dla centralnie planowa-
nego rynku sprzedawcy. Zakładamy ponadto, z˙e gospodarka jest otwarta
i istnieje panśtwo. Przy danym q oraz Y* moz˙emy teraz okresĺicószcze˛dnosći
prywatne SP* towarzysza˛ce stanowi pełnego zatrudnienia; wskazuje je rze˛dna
punktu A.
Rysunek 2
Oszcze˛dnosći prywatne przy pełnym zatrudnieniu i inwestycje prywatne
Jesĺi załoz˙ymy, z˙e inwestycje prywatne wynosza˛ IP , to odpowiada im PKB
1
w wysokosći Y . Stosunek Y /Y* mierzy zatem stopien´ wykorzystania zdolnosći
1
1
wytwoŕczej. Im wie˛ksze IP, tym bliz˙ej punktu A lez˙y punkt B i tym mniejsza
roź˙nica mie˛dzy PKB oraz Y*. Jeszcze kroćej: im wyz˙sze inwestycje prywatne,
tym wyz˙szy PKB, a wie˛c takz˙e konsumpcja. Moz˙na by ten wynik nazwac´
„paradoksem inwestycji”, choc´ moz˙e on uchodzicźa paradoks tylko dla tych, dla
ktoŕych PKB jest dany i nie zalez˙y od efektywnego popytu, w szczegoĺnosći zasód dochodowego efektu inwestycji. Oczywisćie, podobnie jak w przypadku
24
Kazimierz Łaski
paradoksu oszcze˛dnosći takz˙e paradoks inwestycji natrafia na oczywista˛ ska˛d-
ina˛d granice˛ w postaci Y*. W szczegoĺnosći wzrost inwestycji IP powyz˙ej
punktu A (a wie˛c kombinacja IP > SP*) jest moz˙liwy tylko kosztem spadku
konsumpcji i napotyka nieuchronnie na bariere˛ braku siły roboczej i inflacji
popytowej.
Poziom inwestycji prywatnych zalez˙y od decyzji firm i choc´ moz˙na i nalez˙y
na nie wpływac´, w ostatecznosći sa˛ one dla polityki gospodarczej czynnikiem
egzogenicznym, z ktoŕym nalez˙y sie˛ liczyc´. Zauwaz˙my, z˙e przy danej skłonno-
sći do inwestowania pełne zatrudnienie jest tym trudniejsze do uzyskania, im
wyz˙sza jest skłonnosć´ do oszcze˛dzania. Oczywisćie, moz˙na takz˙e pro´bowacźmniejszycśkłonnosć´ do oszcze˛dzania, kiedy w poro´wnaniu ze skłonnosćia˛ do inwestowania jest ona zbyt wysoka. Ale i tutaj moz˙liwosći polityki gospodarczej
sa˛ ograniczone, moz˙e nawet bardziej niz˙ przy pro´bie wpływania na decyzje
inwestycyjne.
W sytuacji kiedy IPwytwoŕczych i bezrobocie wywołane niedostatecznym efektywnym popytem,
istnieja˛ dwie podstawowe metody zbliz˙ania sie˛ do poziomu pełnego zatrudnie-
nia. Jedna˛ z nich jest uzyskanie E, czyli nadwyz˙ki eksportowej, druga˛ zasúzyskanie D, czyli deficytu budz˙etowego. Nadwyz˙ka eksportowa oznacza ekstrapopyt zagranicy, deficyt budz˙etowy zasékstrapopyt rza˛du ponad poziom
popytu wewne˛trznego, wyste˛puja˛cy samodzielnie w sektorze gospodarki prywat-
nej. Obie te metody wywołuja˛ skutki analogiczne do efektu dochodowego