Człowiek mądry daje upust swoim uczuciom społecznym zabiegając o to, by jego grupa miała powodzenie...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.
187mo�emy przyj�� jako zasad�, �e ka�dy kraj wymieniony w�r�d owych affines le�a� na zewn�trz granic tego pa�stwa, jako jego �bok" (tatu�] Kieruj�c si� t� zasad�,...
się krew we mnie rozgrzeje, zapomnę, żeś kobietą i piękną! Zaprawdę, mogę ujrzeć tylko szpiega, co tym dla mnie wstrętniejszy, że jego panem Rzymianin!...
– Nie masz powodu, by kochać którekolwiek ze swych rodziców, Gwydionie – powiedziała Morgiana i jej dłoń zacisnęła się na jego ręce, ale zadziwił...
I nagle, jakby zmysły postradał, porwał się z siedzenia i chwyciwszy w obie ręce chudego dryblasa, co kawę roznosił i węgle do fajek, począł głową jego tłuc o...
Popatrzył na mnie, niemal widziałem trybiki obracające się pod jego czaszką i nagle twarz mu pobielała, oko rozwarło się szeroko, a czoło zrosiły krople potu...
klientów spośród ogółu klientów jego sklepu...
Pomijaj�c bardziej szczeg�ow� analiz� procesu sekularyzacji, om�wiony zostanie sam pluralizm, a tak�e proces jego nasilania si�...
9 W książce tej termin „hitlerowski holokaust" odnosi się do wydarzeń historycznych, natomiast termin „holokaust" oznacza jego ideologiczne...
WIANO �WI�TEJ KINGI28Zaledwie trzyna�cie lat mia� ksi�� Boles�aw, zwany p�niej Wstydliwym, gdy panowie w jego imieniu rz�dy sprawuj�cy, postanowili mu �on�...
Źródła w Antibes podają, że Jordana zatłuczono na śmierć zaledwie w kilka dni po jego weselu i po tym, jak wydostał pijaną bratową ze szponów portowego opryszka...

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

Podajemy tutaj parę przykazań dotyczących zaspokojenia potrzeb tego rodzaju. Podajemy je dopiero na końcu podręcznika, bo one są najlepiej znane i cieszą się ogromną popularnością u dziennikarzy, polityków, moralistów i duchownych. Żyjemy przecie w okresie "uspołecznienia", w którym wmawia się nam stale, że mamy wszystko poświęcić dla takiej, czy innej sprawy społecznej. Mądrość nie uczy oczywiście niczego podobnego, a od wulgarnego nacjonalizmu i jemu podobnych postaw różni się dwojako:
(1) W jej nakazie nie chodzi o "służbę" jakimś bytom w rodzaju narodu, czy plemienia, ale po prostu o zadowolenie pewnych potrzeb samego jednostkowego człowieka.
(2) Przykazanie solidarności obowiązuje tylko z dodatkiem "umiarkowanie". Takie ograniczenie jest wprawdzie domyślne w każdym przykazaniu mądrości, ale w tym wypadku jest szczególnie ważne, bo w imię potrzeb społecznych ludzie popełniają nieraz nieprawdopodobne zaiste głupstwa i zbrodnie, dają się zabijać, mordują innych itp.
Mądry jest istotą społeczną, ale tylko umiarkowanie, bynajmniej nie fanatycznie społeczną.
To czego uczą moraliści jest w większości wypadków solidarnością, toteż nasze przykazanie można również sformułować następująco:
16.1
Zachowuj umiarkowanie zasady moralności.
Surowe przestrzeganie nakazów moralności niejednego unieszczęśliwiło, ale doświadczenie uczy także, że nie ma dobrego życia kto stale gwałci te nakazy. Tak przede wszystkim, gdy chodzi o nakazy odnoszące się do postępowania względem innych ludzi. Jesteśmy zwierzętami społecznymi i postępowanie przeciwne zasadom, na których społeczeństwo się opiera - a są nimi przykazania moralności - prowadzi najczęściej do zwichnięcia jednostki, uniemożliwia jej dobre życie. Człowiek mądry jest moralny, ale nie zanadto i nie fanatycznie moralny.
Jedną z zasad należących zarówno do moralności jak do mądrości jest mało znane przykazanie stopni solidarności.
16.2
W okolicznościach mniej więcej równych daj pierwszeństwo członkom twojej grupy przed obcym.
W okolicznościach mniej więcej równych, bo jeśli obcy jest na przykład dla ciebie ważniejszy, należy oczywiście dać jemu pierwszeństwo. Twojej grupy, a więc krewnemu przed obcym, sąsiadowi przed mieszkańcem odległego miasta, rodakowi przed cudzoziemcem.
To przykazanie jest dla zdrowego rozsądku niemal oczywiste, jasnym jest bowiem, że gdy można na przykład uratować tylko jedną osobę, a trzeba wybierać między własnym dzieckiem i obcym, trzeba wybrać własne dziecko. Pod wpływem propagandy tak zwanego egalitaryzmu wielu ludzi jednak je odrzuca nazywając pierwszeństwo dane swojemu "rasizmem". jest to nawet jedno z głupstw najbardziej dziś rozpowszechnionych wśród motłochu. Doszło do tego, że postępowanie zgodne z naszym przykazaniem mądrości jest karalne w przytłaczającej większości państw.
Warto wspomnieć nawiasem, że najsilniejsze uczucia solidarności występują u matki w stosunku do dziecka, które jest jakby jej częścią. Stąd mądrość może matce nawet kazać poświęcić siebie dla ratowania dziecka.
16.3
Stosuj się do grupy, w której jesteś.
To przykazanie jest pokrewne zasadzie dyskrecji (12), ale wyraża tę samą myśl w sposób pozytywny. Mądrość nakazuje stosować się do grupy w ubraniu, zachowaniu się i wygłaszanych poglądach. Człowiek mądry nie stosuje wprawdzie swoich sądów do opinii motłochu, ale mądrość zabrania mu z reguły wyrażać głośno poglądy sprzeczne z tym, co ten motłoch uznaje. istnieją oczywiście wyjątki - ludzie mający odpowiedzialność za sprawy publiczne muszą nieraz działać wbrew temu nakazowi.
Przez "grupę" należy tutaj rozumieć nie tylko grupę, do której się należy, ale także społeczeństwo, w którym się żyje. Tylko głupiec narzuca swoje ubranie, zachowanie się i poglądy obcym w ich kraju.
Do tej samej dziedziny należą przykazania mądrości dotyczące przyjaźni, jako że między przyjaciółmi istnieje wielka solidarność. Tutaj najważniejsza zasada brzmi:
16.4
Miej paru przyjaciół.
Przyjaciel to człowiek, którego się kocha. Otóż w naturze ludzkiej leży potrzeba kochania. "Prawdziwe szczęście, pisała mi pewna mądra kobieta, to kochać i być kochanym" ... "Więcej jest szczęścia w dawaniu niż w braniu". Skądinąd, choć dobrze jest mieć pieniądze, lepiej jest nieraz mieć bogatych przyjaciół. Z istoty przyjaźni wynikają dwa dalsze przykazania:
16.41
Niech twoim przyjacielem będzie tylko człowiek o wypróbowanej uczciwości i inteligencji.Można nawet powiedzieć, że przyjacielem mędrca może być tylko inny mędrzec.
16.42
Bądź twoim przyjaciołom wierny.Mędrcy uczyli zawsze, że prawdziwym przyjaciołom wszystko jest wspólne.
C. MORALNOŚĆ, ETYKA I MĄDROŚĆ
W tym rozdziale zajmiemy się pewnymi teoretycznymi zagadnieniami dotyczącymi mądrości i pokrewnych dziedzin. Czytając pisma moralistów znajduję w nich często pomieszanie całkiem różnych rzeczy, które chcę nazwać: "moralnością", "etyką" i "mądrością". Rozróżnienie dwóch pierwszych - moralności i etyki - jest wprawdzie ostatnio, dość rozpowszechnione, ale tylko wśród filozofów. Nawet wśród nich jednak mamy dwie szkoły, które z uporem godnym lepszej sprawy obstają przy ich utożsamianiu. Są to szkoły neotomistyczna i neohegeliańska. Członkowie pierwszej dlatego, że wszystko, co powstało po XIII wieku wydaje im się podejrzane, hegliści, bo u nich wszystko, co jest różne jest identyczne. Nazywają to dialektyką - podnieśli pomieszanie pojęć do godności zasady filozoficznej.
Natomiast tylko niewielu zauważyło, jak się zdaje, różnicę między moralnością a mądrością.
Przeciw temu pomieszaniu pojęć stawiam pierwsze twierdzenie:
c 1.
To, co zwykle nazywa się "etyką" składa się z co najmniej trzech różnych dyscyplin: moralności, etyki i mądrości.
Piszę "co najmniej", bo jedna z odmian moralności religijnej, omówiona poniżej (rozdz. 5) stanowi być może jeszcze inną dziedzinę. Będę się starał wyjaśnić czym one różnią się między sobą. W tym celu pewne propozycje dotyczące znaczenia odnośnych nazw.
I. Moralność