utraty rozumu!)...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

Rozumienie nie jest zjawiskiem czysto intelektualnym. Pacjent
musi zdawa� sobie z tego spraw�, �e mo�e by� przez inn� osob� poznany, ale nie
poci�gnie to za sob� jego unicestwienia.
Je�eli chory m�wi, �e nie jest prawdziwym cz�owiekiem, to nie wystarczy
uzna� takiej wypowiedzi za urojeniow�. Z egzystencjalnego punktu widzenia mo�e
to oznacza�, �e pacjent przez wiele lat pr�bowa� udawa�, i� jest prawdziwym
cz�owiekiem, ale d�u�ej nie jest w stanie oszukiwa�. Je�li schizofrenik stwierdza,
i� jest ze szk�a, tak przezroczystego i kruchego, �e spojrzenie na niego mo�e rozbi�
go w kawa�ki, przenikn��, to prawdopodobnie tak siebie do�wiadcza. By� mo�e
i my w dzieci�stwie mieli�my taki okres, gdy zdawa�o si� nam, i� doro�li wszystko
0 nas wiedz�, mog� nas rozszyfrowa� jednym spojrzeniem. Niekiedy du�ym osi�-
gni�ciem jest pierwsze k�amstwo, kt�re pozwala odkry�, i� nasze �ja" jest obszarem
zamkni�tym dla innych ludzi. Mog� jednak istnie� jednostki, kt�re nigdy takiego
odkrycia nie dokona�y.
Osoba schizoidalna odczuwa siebie jako bardziej ni� inni wyeksponowan�,
podatniejsz� na cudzy wp�yw, izoluj�c� si� od innych. Uczy si� wi�c sztuki
ukrywania siebie. �mieje si�, gdy ma ochot� p�aka� itp. Je�eli przestaje udawa�
1 pr�buje by� tym, kim jest, to staje si� Chrystusem, duchem itp. Jej zachowanie
325
informuje o jej prawdziwej sytuacji egzystencjalnej. Je�eli pacjent m�wi, �e jest
nie�ywy, to jest to prawd�, kt�r� trzeba ujmowa� dos�ownie, a nie traktowa� jako
metafor�.
b) Ontologiczna niepewno��
Ontologiczn� pewno�� do�wiadczaj� osoby odbieraj�ce w�asn� obecno��
w �wiecie jako prawdziw�, �yw�, trwa��, ci�g��, pe�n�. Inni ludzie (i otaczaj�cy
�wiat) s� spostrzegani w podobny spos�b.
Gdy urodzi si� niemowl�, uznajemy je za �ywe � ale jest ono �ywe tylko
w sensie biologicznym. Dopiero po pewnym czasie zaczyna ono odczuwa�, �e jest
�ywe, prawdziwe, uzyskuje poczucie w�asnej to�samo�ci, autonomii, warto�ci,
poznaje w�asne cia�o i w��cza je do swojego �ja". Ale nie zawsze ten proces ma taki
przebieg. Istniej� osoby, kt�re nie czuj� si� pewnie w �wiecie i w kontakcie z sa-
mym sob�. Zwi�zki z innymi lud�mi nie s� dla nich nagradzaj�ce; b�ahe wydarzenia
�yciowe mog� by� odbierane jako zagra�aj�ce egzystencji � st�d konieczno��
zabezpieczania si� przed innymi lud�mi.
Osoby takie wymy�laj� sposoby potwierdzania w�asnej prawdziwo�ci i praw-
dziwo�ci innych ludzi, a tak�e sposoby zabezpieczania si� przed utrat� w�asnego
�ja" (self). Zdarzenia �yciowe wp�ywaj� na nie silniej ni� na przeci�tnego cz�owie-
ka. Tworzy si� u nich odmienna hierarchia wa�no�ci tych wydarze�. Opisywane
jednostki zaczynaj� �y� we w�asnym �wiecie, cho� nie znaczy to jeszcze, i� trac�
kontakt z rzeczywisto�ci�.
U os�b charakteryzuj�cych si� ontologiczn� niepewno�ci� wyst�puj� trzy
rodzaje l�ku.
�L�k przed poch�oni�ciem. Ka�dy zwi�zek z inn� osob� jest tu spostrzegany
jako zagra�aj�cy utrat� w�asnej autonomii i to�samo�ci. Rozmowa z osob� ontolo-
gicznie niepewn�, kt�ra zaczyna czu� si� zagro�ona, mo�e powodowa� nasilenie
�symptom�w psychotycznych". Jednostki takie obawiaj� si� zwi�zania z kimkol-
wiek i z czymkolwiek. Do�wiadczaj� siebie jako kogo�, kto przez najbardziej
wyczerpuj�ce wysi�ki jest w stanie uratowa� si� przed utoni�ciem. Ryzyko bycia
zrozumianym przez innych, kochanym, czy cho�by widzianym, jest zwi�zane
z gro�b� bycia poch�oni�tym. Sposobem obrony przed poch�oni�ciem jest izolacja.
Wycofywanie si� z kontaktu mo�na obserwowa� tak�e podczas psychoterapii, gdy
pacjent jest rozumiany przez terapeut�. Tym mo�na t�umaczy� �negatywn� reakcj�
terapeutyczn�" � pogorszenie funkcjonowania pacjenta po nawi�zaniu z nim
kontaktu. Bycie zrozumianym dla tej kategorii klient�w jest r�wnoznaczne z by
ciem po�artym, spalonym przez ogie�, pogrzebanym. Brak zrozumienia u innycl
jest dla nich bezpieczny. Tak wi�c trosce o pacjenta powinno towarzyszy� jedno
czesne uznawanie jego autonomii.
�L�k przed zmia�d�eniem. �wiat zewn�trzny doznawany jest tu jako mog�c
w ka�dej chwili wedrze� si� do wn�trza �ja" i doszcz�tnie zniszczy� to�samo��
pacjenta. Osoby ontologicznie niepewne czuj� si� jakby w ich wn�trzu istnia�a
tylko pr�nia. Pragn�, aby ta pr�nia by�a wype�niona, ale r�wnocze�nie s� prze-
326
ra�one tak� mo�liwo�ci�. Kontakt z rzeczywisto�ci� stanowi gro�b� utraty to�sa-
mo�ci, jaka pozosta�a jednostce.
� L�k przed petryfikacj� i depersonalizacj�. Osoba ontologicznie niepewna
obawia si�, aby przera�enie nie zamieni�o jej w kamie�, �eby z �ywej istoty nie
sta�a si� czym� martwym, robotem bez mo�liwo�ci autonomicznego dzia�ania.
Sposobem radzenia sobie z drug� osob� jest depersonalizacja, kt�r� stosuje si�
w k�opotliwej sytuacji. Przestajemy reagowa� na uczucia innej osoby tak, jakby nie
mia�a emocji. Ci�g�y l�k przed byciem zdepersona�izowanym przez innych mo�na
os�abi�, dokonuj�c depersonalizacji innych ludzi. Stoi za tym nast�puj�ce rozumo-
wanie �je�eli traktuj� innych jako samoistnie dzia�aj�ce osoby, to istnieje ryzyko,
�e zostan� potraktowany przez nich jak przedmiot, utrac� w�asn� to�samo��;
podmiotowe traktowanie innych jest dla mnie samob�jstwem. Spostrzeganie dru-