References, 1998)...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

Stanowisko głoszące, że boot camps w stylu wojskowym nie rozwiązują
zakładanych problemów a wręcz mogą powodować jeszcze większe przyjęto na Kongresie NIH -
National Institutes of Health (Państwowe Instytuty Zdrowia) w Maryland w 2004 (NIH State-of-
the-Science Conference Statement on Preventing Violence and Related Health Risking Social
Behaviors in Adolescents, October 1315, 2004).
Jednak tym, co ostatecznie zdecydowało o tak negatywnym stosunku i o przyszłości
obozów dyscyplinujących wynika z samej idei takiej formy oddziaływania. Surowa dyscyplina w
tego typu placówkach jawi się być może jedynie zasłoną dla maltretowania, znęcania się nad
wychowankami. Absolutna władza nad podopiecznymi, w dodatku podparta możliwością
zagrożenia pogorszenia sytuacji poprzez zwolnienie z programu i skierowanie jego sprawy na
drogę sądową generuje liczne zachowania patologiczne.
Jak pokazują przykłady stanfordzkiego eksperymentu więziennego P. Zimbardo czy
przypadki nadużyć w więzieniu Abu Ghraib w Iraku „czynniki sytuacyjne kształtujące nasze
zachowanie przy wielu okazjach są o wiele silniejsze niż nam się wydaje, lub niż jesteśmy w
stanie przyjąć do wiadomości”(Zimbardo 2008, s. 16). Istnieje wiele opracowań
potwierdzających
tezę
dominacji
wpływów
sytuacyjnych
nad
predyspozycjami
osobowościowymi, lecz Zimbardo dodaje jeszcze szerszą perspektywę „odnoszącą się do
nadrzędnej siły mogącej uczynić zło z dobra. Przez siłę tę rozumiem System – czyli kompleks
czynników, kształtujących kontekst sytuacyjny. (...) Wyłoniony został zestaw dynamicznych
procesów psychologicznych, które mogą popychać dobrych ludzi do złych czynów, a wśród nich:
deindywiduacja, posłuszeństwo względem autorytetów, bierność w obliczu zagrożenia,
samousprawiedliwienie i racjonalizacja. Jednym z podstawowych procesów wpływających na
transformację zwykłych, normalnych ludzi w bezdusznych lub wręcz wszetecznych krzewicieli
zła jest dehumanizacja. Działa ona jak ślepota mózgowa, która przesłania myślenie i zaszczepia
przekonanie, że inne osoby to mniej niż ludzie. Sprawia, że niektóre osoby zaczynają postrzegać

96
M. Muskała – Juvenile Boot Camps – zmierzch eksperymentu?
innych ludzi jak wrogów zasługujących na dokuczliwe tortury i unicestwienie”( Zimbardo 2008,
s. 16-18).
Niestety doświadczenia wielu obozów dyscyplinujących tylko potwierdzają powyższe
tezy. Coraz częściej pojawiały się głosy, już nie tylko o ewentualnych możliwościach a o
faktycznych nadużyciach ze strony personelu. Koncentrowały się one głównie na zarzucaniu
wartownikom, iż rutynowo wykorzystywali ekstremalne formy kar cielesnych powodując
poważne uszkodzenia ciała i znęcanie się tak fizyczne, jak i psychiczne, zwłaszcza nad
wychowankami, którzy mieli trudności adaptacyjne do warunków obozowych. Druzgocącą
krytykę przynosi raport United States Government Accountability Office - GAO dla Komitetu do
spraw Edukacji i Pracy Izby Reprezentantów z 2007 roku na temat nadużyć i przypadków
śmierci w placówkach dla nieletnich (United States Government Accountability Office 2007). I
choć dotyczy także innych form oddziaływania, określanych jako wilderness therapy programs,
academies to w dużej mierze poświęcony jest obozom dyscyplinującym. Donosi on o 1619
incydentach maltretowania nieletnich przez personel w 33 stanach, włączając w to przypadki
zakończone zgonem. I choć ten i podobne mu raporty (i zawarte w nich dane) powodowały
reakcję władz niektórych stanów (np. po niespełna dwóch latach działalności m.in. ze względu na
niska skuteczność obóz w Maryland został zamknięty - Raport OJJDP) punktem krytycznym dla