Pa�stwo znalaz�o si� w niezwykle gro�nym po�o�eniu...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.
187mo�emy przyj�� jako zasad�, �e ka�dy kraj wymieniony w�r�d owych affines le�a� na zewn�trz granic tego pa�stwa, jako jego �bok" (tatu�] Kieruj�c si� t� zasad�,...
znalazł i któż zaręczy, czy ją znajdzie? – Prawda jest! Ale gdy Bóg go przez nasze ręce od Bohuna uwolnił i przez tyle niebezpieczeństw, przez...
odpowiednich warunk�w do zapewnienia "wolnej gospodarki", poza tym pa�stwo nie powinno ingerowa� w spo�eczno-ekonomiczneprocesy, kt�rymi sterowa� powinny si�y...
W Polsce wprowadza si� dopiero, i z oporami, zasady pa�stwowej s�u�by cywilnej, w zwi�zku z czym zmiany polityczne na szczytach w�adzy cz�sto pro- , wadz� r�wnie� do...
madzenie mieli za z�e Fojbidasowi, �e dziala� na w�asn� r�k�, ale Agesi-laos usprawiedliwia� ow� napa�� na pa�stwo sprzymierzone w czasie po-koju tlumacz�c, �e...
ewentualnego utrzymania odr�bnego pa�stwa polskiego iokre�lenia jego granic mia�o zosta� rozstrzygni�te przez obarz�dy w toku dalszych wydarze�...
Serce Dawida znalazło się w rozdwojeniu, pod działaniem dwóch sił, mimo iż były one nierówne, ubóstwiał bowiem żonę, tkliwość zaś dla Lucjana ostygła...
- Tak, wykorzystałem myśliwską pasję pana Giscarda d'Estaing i kilka razy podejmowałem go w imieniu władz państwowych w Łańsku w Olsztyńskiem i Arłamowie w...
261 Przez cz�� dwudziestolecia mi�dzywojennego post�powanie podatkowe by�o normowane przepisami odziedziczonymi po ustawodawstwach pa�stw zaborczych...
Kiedy St’ven zobaczył, że F’lessanowi drżą ręce, sam pozapinał mu kurtkę na guziki, znalazł jego hełm i założył mu na głowę...

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

Aleksander
Kazimierzowicz poprosi� o pomoc hospodara mo�dawskiego, chana nad-
wol�a�skiego, mistrza inflanckiego, a tak�e swoich braci - kr�la polskie-
go Jana Olbrachta oraz kr�la czeskiego i w�gierskiego W�adys�awa. Jed-
nak w wojnie z Moskw� po stronie Wilna wyst�pi� jedynie Zakon z Inf-
lant. Jego mistrz Walter von Plettenberg prowadzi� przygotowania do woj-
ny i sam szuka� sojusznik�w, gdy� Iwan III jako pierwszyju� w 1496 roku
zaatakowa� Inflanty. O ile Zakon w Prusach i Cesarstwo zostawi�y go bez
pomocy, o tyle von Plettenberg m�g� liczy� jedynie na sojusz antymoskiew-
ski z Wielkim Ksi�stwem Litewskim. Rozpocz�� wi�c wojn� z Iwanem III
w sojuszu z Aleksandrem Kazimierzowiczem w tym samym momencie,
w kt�rym nowo obrany wielki mistrz Zakonu Krzy�ackiego w Prusach
nawi�za� dobre stosunki z Moskw�, aby przygotowa� wojn� przeciwko
Jagiellonom. Co prawda Aleksander i von Plettenberg nie przetrwali ra-
zem w sojuszu antymoskiewskim zbyt d�ugo. Pierwszy naruszy� sojusz
ksi�� Aleksander, nie bior�c udzia�u w wyprawie wojennej mistrza inf-
lanckiego na Psk�w. Nie udzieli� obiecanej pomocy tak�e chan nadwo�-
�a�ski Szach Achmat. Poprowadzi� on co prawda swoje wojska na Mo-
skw�, ale nie doczekawszy si� posi�k�w z Wielkiego Ksi�stwa Litewskie-
go nie m�g� uderzy�. W drodze powrotnej z wyprawy si�y Szacha Ach-
mata zosta�y rozbite przez Mengli Gereja. W ten spos�b zosta�y znisz-
czone nad Wo�g� resztki wspania�ej niegdy� Z�otej Ordy, ostatniego so-
jusznika Wielkiego Ksi�stwa na Wschodzie.
�mier� polskiego kr�la Jana Olbrachta i propozycja korony dla Alek-
sandra, znowu postawi�y na porz�dku dziennym spraw� unii z Polsk�.
W 1501 roku na sejmie w Piotrkowie z udzia�em delegacji Aleksandra Ka-
zimierzowicza i Pan�w-rady zosta�y przyj�te wst�pne warunki zjednocze-
nia pa�stw, nazwane p�niej uni� mielnick� (od miejsca, gdzie zatwierdzi�
128
Rozdzia� W
je kr�l). W tek�cie, kt�ry powo�ywa� si� na uni� horodelsk�, napisano, �e
Korona i Ksi�stwo: ��cz� si� i jednocz� w jedno nierozdzielne i to samo cia�o, aby
by� jeden r�d, jeden lud, jedno braterstwo i wsp�lne rady, a dalej, �e obi�r monar-
chy ma by� dokonywany wsp�lnie. Zostawszy kr�lem polskim, Aleksan-
der potwierdzi� to porozumienie. To samo zrobili Panowie-rada. Jednak
wolny sejm Wielkiego Ksi�stwa Litewskiego nie uzna� aktu piotrkowskie-
go dlatego, �e wprowadzenie go w �ycie oznacza�oby pe�ne zespolenie obu
pa�stw, to za� by�o nie do przyj�cia dla magnat�w Litwy i Bia�orusi.
Nieobecno�� hospodara i nadzieje na pomoc ze strony innych pa�stw
spowodowa�y bierno�� si� zbrojnych Wielkiego Ksi�stwa. Moskiewscy
wojewodowie pustoszyli wo�o�ci M�cis�awszczyzny, Witebszczyzny i Po-
�occzyzny, pr�bowali zdoby� Smole�sk. Dopiero w kwietniu 1503 roku
zosta�o podpisane porozumienie o pokoju na okres sze�ciu lat, w my�l
kt�rego Moskwa w��cza�a do swego pa�stwa ogromne tereny z grodami
w Czernihowie, Starodubie, Homlu, Nowogrodzie Siewierskim, Ryl-
sku, Lubeczu, Putywlu, Chotyniu, Bria�sku, Lubucku, Dorohobu�u,
Newlu i Wieli�u.
Po podpisaniu wy�ej wspomnianego rozejmu z Wielkim Ksi�stwem
Iwan III mimo wszystko nie pozostawi� go w spokoju. Zach�ca� do napa-
d�w Tatar�w krymskich, namawiaj�c chana do pustoszenia nie tylko ziem
Ukrainy, ale do ruszenia do S�ucha i do Turowa, i do Pi�ska, i do Mi�ska.
W 1503 roku Tatarzy dwukrotnie najechali Bia�oru�, a w 1505 roku ich
pi�ciotysi�czny oddzia� dotar� do Mi�ska, ograbi� �rodkow� Bia�oru�
i uprowadzi� do niewoli dziesi�tki tysi�cy ludzi.
Obrona przed Tatarami krymskim by�a przez d�ugi czas ma�o sku-
teczna ze wzgl�du na niedoskona�o�ci organizacji wojskowej Wielkiego
Ksi�stwa, ale przede wszystkim ze wzgl�du na brak na ni� �rodk�w. Pierw-
sze wielkie zwyci�stwo nad naje�d�cami latem 1506 roku odni�s� mar-
sza�ek nadworny, ksi�� Micha� Gli�ski z wojskami pospolitego ruszenia
w bitwie pod Kleckiem. Kiedy dwunastotysi�czna orda najecha�a na Bia-
�oru�, rabuj�c i pal�c wszystko na swojej drodze, rozpu�ci�a zagony w kie-
runku S�uck - Kleck - Nowogr�dek - Lida, zosta�a doszcz�tnie rozgro-
miona. Uwolniono wtedy dziesi�tki tysi�cy wzi�tych w jasyr Bia�orusi-
n�w. Po tej kl�sce chan Mengli Gerej na pewien czas sta� si� sojuszni-
kiem Wielkiego Ksi�stwa.
19 sierpnia 1506 roku zmar� wielki ksi�� Aleksander. Panowie-rada
znowu nie pojechali do Polski, ale bez uzgadniania z Polakami zwo�ali do
i i
Drogi konsolidacji 129
Wilna zjazd, na kt�ry zaprosili ksi��t, pan�w i bojar�w z ca�ego teryto-
rium pa�stwa. W ko�ach arystokracji m�wiono o Michale Gli�skim jako
mo�liwym kandydacie na tron wielkoksi��cy. Oddawa�o to dobrze na-
stroje antydynastyczne, ale podobnie jak wcze�niej w wypadku kandyda-
tury Siemiona Olelkowicza nie mia�o realnego znaczenia. 2 pa�dziernika
1506 roku jednostajn� wol� obecnych na hospodara zosta� obrany drugi
syn Kazimierza, Zygmunt, znany w historiografii pod przydomkiem Stary.
Kiedy w Moskwie po wojowniczym Iwanie III wielkim ksi�ciem
zosta� Wasyl Iwanowicz, rz�d w Wilnie wystosowa� ultimatum, aby nowy
w�adca zwr�ci� Ksi�stwu zagarni�te w czasie ostatniej wojny ziemie. Po
odmownej odpowiedzi sejm walny Ksi�stwa zarz�dzi� przygotowania do
wojny. Zebrane ju� pospolite ruszenie by�o gotowe do marszu na Sie-
wierszczyzn�, kiedy wojska moskiewskie jako pierwsze najecha�y od p�-
nocy i od wschodu Bia�oru�, co rozpocz�o kolejn�, trzeci� ju� wojn�.
W dodatku na pocz�tku 1508 roku na Bia�orusi wybuch� bunt ksi�cia
Micha�a Gli�skiego. Pe�nomocnik moskiewski, diak Guba Mak�akow
podpisa� z ksi�ciem buntownikiem w Turowie porozumienie o wsp�l-
nych dzia�aniach przeciwko Wielkiemu Ksi�stwu Litewskiemu. Gli�skie-
mu obiecano przekaza� wszystkie grody, kt�re zostan� zaj�te przez Mo-
skw� w czasie wojny; ksi�� sta� si� poddanym Wasyla III. Na Bia�oru�
do buntownik�w przysz�o wielkie wojsko moskiewskie dowodzone przez
wojewod� Wasyla Szemiaczycza. Wraz z nim Gli�ski oblega� przez trzy
tygodnie Mi�sk, kt�rego garnizon sk�ada� si� tylko z trzydziestu ludzi,
ale w obronie miasta uczestniczyli te� bardzo aktywnie sami mieszcza-
nie; wszystkie szturmy uda�o si� odeprze�. Po nieudanym obl�eniu
Mi�ska Gli�ski i Szemiaczycz usi�owali zaj�� Orsz�, a inni wojewodo-
wie pustoszyli okolice S�ucka, S�onima, Kiecka i Nowogr�dka - ziemie
wojowali prawie do Wilna. Wed�ug �wiadectwa samego Gli�skiego wojska
moskiewskie: wsz�dzie ogie� k�ad�y, i szkody czyni�y, a je�c�w wzi�y na kilka
dziesi�tk�w tysi�cy. Podda� si� im jedynie Druck. Inne grody Bia�orusi zdo-
�a�y si� obroni�. Buntownicy nie uzyskali od ludno�ci bia�oruskiej �ad-
nego poparcia; st�d te� nie mo�e by� mowy o jakimkolwiek narodowym