gnanego wichrem p�omienia...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

Rycerze nabierali tchu w piersi i osadzali si� mocniej w siod�ach.
Bitwa mia�a tu�, tu� nast�pi�.
*
Mistrz spogl�da� tymczasem na wojska kr�lewskie, kt�re wysuwa�y si� z boru.
Patrza� d�ugo na ich ogrom, na rozpostarte jakby u olbrzymiego ptaka skrzyd�a,
na poruszan� wiatrem t�cz� chor�gwi i nagle serce mu si� �cisn�o jakim�
nieznanym, strasznym uczuciem. Mo�e ujrza� oczyma duszy stosy trup�w i rzeki
krwi. Nie l�kaj�c si� ludzi, mo�e zl�k� si� Boga trzymaj�cego ju� tam na
wysoko�ciach niebios szale zwyci�stwa...
Po raz pierwszy przysz�o mu na my�l, jaki to okropny nasta� dzie�, i po raz
pierwszy uczu�, jak� niezmiern� odpowiedzialno�� wzi�� na swoje ramiona.
Wi�c twarz mu poblad�a, wargi pocz�y dr�e�, a z oczu pu�ci�y si� obfite �zy.
Komturowie ze zdziwieniem spogl�dali na swego wodza.
- Co wam jest, panie? - zapyta� hrabia Wende.
- Zaiste stosowna to do �ez pora! - ozwa� si� okrutny Henryk, komtur
cz�uchowski.
A wielki komtur Kuno Lichtenstein wyd�� wargi i rzek�:
- Otwarcie naganiam ci to, mistrzu, bo ci teraz podnosi� serca rycerzy, nie za�
os�abia� przystoi. Zaprawd�, nie takiego�my ci� przedtem widywali.
Lecz mistrzowi wbrew wszelkim wysi�kom sp�ywa�y tak ci�gle �zy na czarn� brod�,
jakby w nim p�aka� kto inny.
Wreszcie pohamowa� si� nieco i zwr�ciwszy surowe oczy na komtur�w, zawo�a�:
- Do chor�gwi!
Wi�c skoczyli ka�dy do swojej, bo bardzo pot�nie przem�wi�, a on wyci�gn�� r�k�
do giermka i rzek�:
- Daj mi he�m.
*
Ju� serca w obu wojskach bi�y jak m�oty, ale tr�by nie dawa�y jeszcze znaku do
boju.
Nasta�a ci�sza mo�e od samej bitwy chwila oczekiwania. Na polu mi�dzy Niemcami
a armi� kr�lewsk� wznosi�o si� od strony Tannenberga kilka odwiecznych d�b�w, na
kt�re pow�azili ch�opi miejscowi, aby patrze� na zapasy tych wojsk tak
olbrzymich, jakich od niepami�tnych czas�w �wiat nie widzia�. Lecz pr�cz tej
jednej k�py ca�e to pole by�o puste, szare, przera�liwe, do obumar�ego stepu
podobne. Chodzi� tylko po nim wiatr, a nad nim unosi�a si� cicho �mier�. Oczy
rycerzy zwraca�y si� mimo woli na t� z�owrog�, milcz�c� r�wnin�. Przelatuj�ce po
niebie chmury przes�ania�y od czasu do czasu s�o�ce, a w�wczas pada� na ni� mrok
�miertelny.
Wtem wsta� wicher. Zaszumia� w lesie, oberwa� tysi�ce li�ci, wpad� na pole,
chwyci� suche �d�b�a traw, wzbi� tumany kurzawy i poni�s� je w oczy wojsk
krzy�ackich. W tej r�wnie� chwili wstrz�sn�� powietrzem przera�liwy g�os rog�w,
krzywu�, piszcza�ek, i ca�e skrzyd�o litewskie zerwa�o si� na kszta�t
niezmiernego stada ptactwa do lotu. Poszli od razu wedle zwyczaju w skok. Konie,
wyci�gn�wszy szyje i potuliwszy uszy, rwa�y ze wszystkich si� przed siebie;
je�d�cy, wymachuj�c mieczami i sulicami, lecieli z krzykiem okropnym przeciw
lewemu skrzyd�u Krzy�ak�w.
Mistrz w�a�nie znajdowa� si� przy nim. Wzruszenie jego ju� przesz�o, a z oczu
sz�y mu, zamiast �ez, skry. Ujrzawszy wi�c rozp�dzon� �m� litewsk�, zwr�ci� si�
do Frydrycha Wallenroda, kt�ry na tej stronie dowodzi�, i rzek�:
- Witold pierwszy wyst�pi�. Poczynajcie�e i wy w imi� Bo�e! I skinieniem prawicy
ruszy� czterna�cie chor�gwi �elaznego rycerstwa.
- Gott mit uns! - zakrzykn�� Wallenrod.
Chor�gwie, zni�ywszy kopie, pocz�y z pocz�tku i�� krokiem. Lecz r�wnie jak
ska�a stoczona z g�ry, spadaj�c, coraz wi�kszego p�du nabiera, tak i one: z
kroku przesz�y w rysi�, potem w cwa�, i sz�y straszne, niepohamowane, jako
lawina, kt�ra musi zetrze� i zdruzgota� wszystko przed sob�.
Ziemia j�cza�a i gi�a si� pod nimi.
*
Bitwa mia�a lada chwila rozci�gn�� si� i rozpali� na ca�ej linii, wi�c polskie
chor�gwie pocz�y �piewa� star� bojow� pie�� wi�tego Wojciecha. Sto tysi�cy
pokrytych �elazem g��w i sto tysi�cy par oczu podnios�o si� ku niebu, a ze stu
tysi�cy piersi wyszed� jeden olbrzymi g�os do grzmotu niebieskiego podobny:
Bogurodzica, dziewica, Bogiem s�awiona Maryja!
Twego syna gospodzina, Matko zwolena, Maryja,
Zyszczy nam, spu�ci nam... Kiryjelejzon!...
I wraz moc zst�pi�a w ich ko�ci, a serca sta�y si� na �mier� gotowe. By�a za�
taka niezmierna zwyci�ska si�a w tych g�osach i w tej pie�ni, jakby naprawd�
grzmoty pocz�y si� roztacza� po niebie. Zadr�a�y kopie w r�kach rycerzy,
zadr�a�y chor�gwie i chor�giewki, zadr�a�o powietrze, zakoleba�y si� ga��zie w
boru, a zbudzone echa le�ne j�y odzywa� si� w g��binach i wo�a�, i jakby
powtarza� jeziorom i ��gom, i ca�ej ziemi jak d�uga i szeroka:
Zyszczy nam, spu�ci nam. Kiryjelejzon!...
A oni �piewali dalej:
Twego dziel� krzciciela, bo�ycze,
Us�ysz g�osy, nape�� my�li cz�owiecze,
S�ysz modlitw�, j�� nosimy,
A da� raczy, jego� prosimy,
A na �wiecie zbo�ny pobyt,
Po �ywocie rajski przebyt.
Kiryjelejzon!
Echo powt�rzy�o w odpowiedzi: "Kiryjelejzooon!" - a tymczasem na prawym skrzydle
wrza�a ju� bitwa zaci�ta i zbli�a�a si� ku �rodkowi coraz bardziej.
�oskot, kwik koni, krzyki okropne m��w miesza�y si� z pie�ni�. Ale chwilami
krzyki cich�y, jakby tym tam ludziom zbrak�o tchu, i w jednej z takich przerw
raz jeszcze mo�na by�o dos�ysze� grzmi�ce g�osy:
Adamie, ty Bo�y kmieciu,
Ty siedzisz u Boga w wiecu,
Domie�ci� twe dzieci,
Gdzie kr�luj� anieli!
Tam rado��,
Tam mi�o��,
Tam widzenie Tw�rca, anielskie, bez ko�ca...
Kiryjelejzon!
I zn�w run�o echo po boru: "Kiryjelejzooon!" Krzyki na prawym skrzydle wzmog�y
si� jeszcze, lecz nikt nie m�g� ni widzie�, ni rozezna�, co si� tam dzieje,
albowiem mistrz Ulryk, kt�ry patrzy� z g�ry na bitw�, stoczy� w tej chwili pod
wodz� Lichtensteina dwadzie�cia chor�gwi na Polak�w.
A za� do polskiego hufca "czelnego", w kt�rym stali najprzedniejsi rycerze,
przypad� jak grom Zyndram z Maszkowic i ukazawszy ostrzem zbli�aj�c� si� chmur�
Niemc�w, zakrzykn�� tak dono�nie, �e a� konie poprzysiada�y w pierwszym szeregu
na zadach:
- W nich! Bij!
Wi�c rycerze, pochyliwszy si� na karki ko�skie i wyci�gn�wszy przed si�
w��cznie, ruszyli.
*
Lecz Litwa ugi�a si� pod straszliw� nawa�� Niemc�w. Pierwsze szeregi, najlepiej
zbrojne, z�o�one z mo�niejszych bojar�w, pad�y mostem na ziemi�. Nast�pne zwar�y
si� z w�ciek�o�ci� z krzy�actwem, lecz �adne m�stwo, �adna wytrwa�o��, �adna moc
ludzka nie mog�a ich od zguby i kl�ski uchroni�. I jak�e mog�o by� inaczej, gdy
z jednej strony walczy�o rycerstwo ca�kiem zakute w stalowe zbroje i na koniach
stal� os�onionych, z drugiej lud, ros�y wprawdzie i silny, ale na drobnych
konikach i sk�rami jeno okryty?... Pr�no te� szuka� uporny Litwin, jak do sk�ry
niemieckiej si� dobra�. Sulice, szable, ostrza oszczep�w, pa�ki nasadzane
krzemieniem lub gwo�dziami odbija�y si� tak o �elazne blachy jak o ska�� lub jak
o mury zamkowe. Ci�ar ludzi i koni gni�t� nieszcz�sne Witoldowe zast�py, ci�y
ich miecze i topory, bod�y i kruszy�y ko�ci berdysze, tratowa�y kopyta ko�skie.