doznanego uszczerbku, zob...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

np. orz. SN z 23 X 1963 r., nr 6, s. 1041, z glos� A.
Szpunara oraz orz. SN 11 1 1978 r., OSP 1979, nr 1, poz. 17, z glos� M. So�niaka.
Co do winy poszkodowanego jako okoliczno�ci wy��czaj�cej odpowie-
dzialno��, zob. ni�ej � 36, II, pkt 2.
Ot� kodeks cywilny w razie przyczynienia si� poszkodowanego do po-
wstania lub zwi�kszenia szkody nakazuje zmniejszenie nale�nego poszkodowa-
nemu odszkodowania "stosownie do okoliczno�ci, a zw�aszcza do stopnia winy obu
stron" (art. 362). Wed�ug formu�y przepisu, decyduj� zatem "okoliczno�ci", w jakich
nast�pi�a szkoda, i to w ich ca�okszta�cie. W�r�d nich z pewno�ci� i stopie�
przyczynienia si�, gdy da si� go ustali�, a zw�aszcza - wed�ug ustawy - stopie� winy
obu stron, a w tym wi�c i poszkodowanego.
Nie znaczy to, �e formu�a art. 362 k.c. nie budzi kontrowersji doktrynalnych.
Tekst przepisu, naszym zdaniem, sk�ania do pewnej elastyczno�ci nie zwi�zanej z
�adn� sztywn� formu��.
Wiele trudno�ci pojawia si� m.in. na tle stan�w faktycznych, w kt�rych jedn� z
przyczyn sprawczych wyrz�dzenia szkody jest zachowanie si� os�b sprawuj�cych
nadz�r nad poszkodowanym, kontrowersje dotycz� bowiem
'' kwestii, czy w ramach art. 362 poszkodowanemu mog� by� przypisane
konsekwencje zachowa� innych podmiot�w - rodzic�w, opiekun�w, zob. orz. SN z 2
XII 1982, IV CR 484/82, OSP 1984, nr 1, poz. 4, z glos� krytyczn� A. Szpunara oraz
orz. SN z 16 III 1983, I CR 33/82, OSN 1983, nr 12, poz. 196. Przewa�a natomiast
pogl�d, �e poszkodowanemu mo�e by� na podstawie art. 362 przypisane
zachowanie os�b, za kt�re ponosi on odpowiedzialno��, stosownie do przepis�w
przewiduj�cych odpowiedzialno�� za czyny cudze (art. 427, 429, 430, 474); zob. te�
w tej kwestii A. Kubas: Zachowanie os�b trzecich jako przyczynienie si�
poszkodowanego, St. Cywil. 1976, t. XXVII, s. 21 i nast�pne.
Gdy chodzi o ostateczn� wysoko�� ustalenia odszkodowania, niew�tpliwie
ka�dy przypadek przyczynienia si� poszkodowanego wymaga� b�dzie szczeg�owej
analizy pod k�tem zbadania potrzeby i skali ewentualnego obni�enia nale�no�ci
przypadaj�cej poszkodowanemu. Decyduje ostatecznie ocena organu orzekaj�cego
0 odszkodowaniu. Zmniejszenie wysoko�ci odszkodowania nast�puje z regu�y w
jakim� stosunku procentowym: 25, 50, 75%. Panuje zgoda, �e art. 362 k.c. nie
upowa�nia do ca�kowitego zniesienia odszkodowania.
VI. Wsp�sprawstwo a wsp�odpowiedzialno��.
Szkoda mo�e by� wynikiem dzia�ania lub zaniechania kilku podmiot�w.
Mo�na m�wi� w�wczas o wsp�sprawstwie i co za tym idzie - ocenia� je wed�ug
kategorii my�lowych powi�zanych z poj�ciem zwi�zku przyczynowego i
przyczynienia si� do wyrz�dzenia szkody. Tak spraw� stawiano wy�ej w pkt. V.
Zob. te�. B. Lewaszkiewicz-Petrykowska: Wyrz�dzenie szkody przez kilka
os�b, Warszawa 1978.
Kwestia wymaga pewnego rozwini�cia m.in. na odcinku zasad dotycz�cych
wsp�odpowiedzialno�ci sprawc�w za szkod� i ewentualnych mi�dzy nimi regres�w.
Dorozumiane za�o�enie wynikaj�ce z art. 415 k.c. prowadzi do wst�pnego
punktu wyj�cia, �e ka�dy ze wsp�sprawc�w, wyrz�dzaj�cych szkod� ze swej winy,
jest tym samym odpowiedzialny wobec poszkodowanego. Wyra�ny przepis
wskazuje, �e ma si� tu na my�li nie tylko wsp�sprawc�w bezpo�rednio szkod�
wyrz�dzaj�cych, lecz tak�e osob�, kt�ra nak�ania albo jest pomocna przy
wyrz�dzaniu szkody (art. 422 k.c.). W terminologii prawa karnego mowa zatem o
pod�egaczu i pomocniku.
Co interesuj�ce, ustawa rozszerza odpowiedzialno�� nawet na osob�, kt�ra
�wiadomie skorzysta�a ze szkody - w praktyce pasera, jakkolwiek cz�sto nie mo�e
by� tu mowy o wsp�udziale w samym wyrz�dzeniu szkody (art. 422 in fine).
W literaturze wyra�nie wyr�niono ten ostatni przypadek - zob. M. Pazdan:
Odpowiedzialno�� cywilna za .�wiadome skorzystanie ze szkody wyrz�dzonej przez
osob� trzeci�, NP 1968, nr 4; tak�e L. Stecki: Korzystanie ze szkody wyrz�dzonej
czynem niedozwolonym, (w) Studia z prawa zobowi�za�, pod red. Z. Radwa�skiego,
Warszawa-Pozna� 1973. Co do stosunku paserstwa w rozumieniu prawa karnego -
zob. orz. SN z 17 II 1964 r., OSPiKA 1966, poz. 90, z glos� A. Ohanowicza oraz
1966 poz. 212, z glos� S. Kubasa i J. Szwaji. Zob. te� System, t. 111, cz. 1, � 42, III
in fine.
W kwestii przes�anek podmiotowych odpowiedzialno�ci wsp�sprawcy oraz
konstrukcji zwi�zku normatywnego na tle art. 422 k.c. -- zob. orz. SN z 15 I1 1980 r.,
OSPiKA 1981, poz. 68, z glos� Z. Radwa�skiego.
Wsp�sprawcy, a w tym osoby wymienione w art. 422 k.c.,
odpowiadaj� za szkod� wobec poszkodowanego solidarnie - art. 441 � 1 k.c. (wnios-
kowanie a maiori ad minus). Je�eli szkod� naprawia tylko jeden ze wsp�od-
powiedzialnych, mo�e on ��da� od pozosta�ych zwrotu w odpowiedniej cz�ci,
zale�nie od okoliczno�ci, a zw�aszcza od stopnia przyczynienia si� i winy danej
osoby (art. 441 � 2). Jest to materia regresu.
Bli�ej co do tej kwestii - zob. uwagi � 33, IV.
Zob. tak�e W. Marek: Roszczenia regresowe z art. 44! k.c., NP 1974, nr 3.
VII. Rozk�ad ci�aru dowodu.
Ci�ar dowodu co do wszystkich przes�anek odpowiedzialno�ci za szkod�
wyrz�dzon� czynem w�asnym sprawcy, obci��a poszkodowanego. Wynika to z
brzmienia art. 415 w zestawieniu z art. 6 k.c.
Poszkodowany powinien zatem wykaza�: istnienie i rozmiar szkody, istnienie
zwi�zku przyczynowego mi�dzy czynem sprawcy a szkod� oraz fakt sprawstwa
nosz�cy znamiona winy sprawcy. Dla ustalenia znamion winy konieczne jest
ustalenie zar�wno jej elementu obiektywnego, tj. szeroko rozumianej bezprawno�ci,
jak i elementu subiektywnego w postaci umy�lno�ci lub niedbalstwa.
Warto wskaza�, �e w niekt�rych ustawodawstwach wsp�czesnych ci�ar
dowodu co do przes�anki winy bywa unormowany inaczej, tj. po my�li wprowadzenia
domniemania winy sprawcy lub jednego z jej element�w. W systemie prawa
rosyjskiego mamy np. do czynienia z domniemaniem bezprawno�ci post�powania
sprawcy - tak art. 444 k.c. ros. Jest oczywiste, �e tego rodzaju unormowanie
zaostrza warunki odpowiedzialno�ci.