z' Obfity zbi�r metafor literackich z om�wieniem przytacza Brook-Rose wsze rozwa�ania nad konsekwencjami metafory i u�ycia przeno�nego dla tei zawieraj� Cohen i...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.
Przepis ten ma na wzgl�dzie umow�, w kt�rej jedna strona � nazywana w literaturze przyrzekaj�cym lub gwarantem � przyrzeka drugiej stronie � nazywanej w doktrynie...
UG Ze zbiorów „Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej” Instytutu Filologii Polskiej UG 89 się podobno zbliżyć; nie zrozumiałem albowiem...
Tak więc nie można też ustalić, czy pewne rodzaje literackie ukształtowały się raczej pod naciskiem zjawisk realnych, czy raczej — norm kulturowych jako...
Nina Łuszczewska nadzwyczaj wiele czasu poświęcając wychowaniu córek i czytaniu wszystkich prawie rozglośniejszych nowości literackich, mniej się...
object mcal_fetch_current_stream_event ( int stream) Zwraca bieżącą strukturę zdarzenia ze strumienia w postaci obiektu zawierający następujące...
Jak stosować zawarty układA naprzód, co się dotyczy tego wszystkiego, co wyżej wspomnianą umowę ma wprowadzić w zastosowanie; umowę zawierającą, jak...
I znów garść analogii spoza literatury pięknej, fikcji: Powracający z wojska urlopnicy [...
Oto one: Dotyczy mnie Nie dotyczy mnie Sporządź tę listę z rozważnym namysłem...
Mahomet nie miał najmniejszego zamiaru stworzyć dzieła literackiego...
W kontek�cie rozwa�a� dotycz�cych bezpo�rednio�ci zamachu pojawia si� kwestia dopuszczalno�ci stosowania pewnych �rodk�w zabezpieczaj�cych, w postaci instalowania...

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

2).
Oczywi�cie metafora nie jest ograniczona do tworzenia leksem�w zh,�onych. Mo�na u�ywa� metaforycznie wielu leksem�w prostych, ktcSre przybra�y z tego powodu znaczenie mniej lub bardziej zleksykaIiZOW~~oe, wymagaj�ce zamieszczenia w s�owniku. Rzecz� teoretycznie cickaw~ jest to, �e metafora nie jest bynajmniej ograniczona do takieto u�ycia j�zyka, kt�re wydaje nam si� poetyckie - chocia� nie moZ~la jej obj�� deterministycznym systemem regu� generatywnych i chocia� omawia si� j� z regu�y w dziale stylistyki*, a nie gramatyki (por. 14.5). Podobnie jak odr�nia si� produktywno�� (jedn� z cech defini~yjnych systemu j�zykowego, por. tom I, 3.3) od tw�rczo�ci (czyli od zdolno�ci u�ytkownika j�zyka do rozszerzania systemu na mocy zasad abstrakcji i por�wnania, zasad motywowanych, lecz nieprzewidywalnych j. tak samo mo�na odr�ni� regu�y od chwyt�w, zar�wno w wytvarz(...)Z,a�o�yli�my, �e tworzenia leksem�w nie mo�na opisa� za pomoc~ t-egid generatywnych. Nie oznacza to, jakoby nie podlega�o ono ograniczeniom narzucanym przez poszczeg�lne systemy j�zykowe, a mo�e r�wnie� ograniczeniom og�lniejszym, rz�dz�cym wszystkimi sySten~~mi j�zykowymi. Je�li jednak rzeczywi�cie tworzenie frazeologizm.le�eli spraw� metaforycznych rozszerze� znaczenia stawiamy w�a�nie tutaj , to dlatego, �e ma ona rzeczywiste konsekwencje dla faktycznego wymieniania leksem�w. Oczywi�cie zupe�nie te same problemy powitaj� wtedy, kiedy dochodzi do metaforycznego rozszerzenia znaczenia leksemu prostego. Jest ono r�wnie nieprzewidywalne na mocy reguly, jak tworzenie za pomoc� tego� chwytu leksemu wielowyrazowe~To. Wsp�czesne pr�by formalizacji struktury system�w j�zykowych oraz generowania wszystkich mo�liwych i tylko mo�liwych inter
,. ~ l3azell (1964) odr�nia ograniczenia narzucone przez system j�zykowy od takich, kt�re u�ytkownicy system�w j�zykowych przyjmuj� w charakterze normy. Haas (1973x) stosuje podobne rozr�nienie regu� i tendencji.
164 ~ 165
pretacji zda� s� oparte na zalo�eniu, �e nie tylko liczba leke danym j�zyku, lecz r�wnie� liczba znacze� ka�dego leksemu j czopa i wyliczalna. Dla ka�dej teorii semantyki opartej na tali �eniach metafora jest bardzo powa�nym problemem teorety
13.4. Homonimia i polisemia
Jak widzieli�my w jednym z poprzednich paragraf�w, istniej� dvv dzaje niejednoznaczno�ci leksykalnej . Jeden z nich polega na hoi mii*, drugi na polisemii*. R�nice mi�dzy nimi �atwiej jest wyj; og�lnikowo, ni� zdefiniowa� w postaci obiektywnych kryteri�w, 2 walaj�cych w praktyce." Zacznijmy od pytania, wedlug jakich k ri�w lingwi�ci decyduj� w praktyce o tym, �e np. angielskie port `� i port `portwajn, rodzaj wina' s� leksemami odr�bnymi, lecz hot micznymi, podczas gdy mouth jest jednym leksemem polisemiezi czyli maj�cym kilka znacze�: `usta', `wylot jaskini' i inne.
Jednym z kryteri�w, wyra�nie formu�owanym w postaci inforr, etymologicznych dodawanych w wielu s�ownikach do poszczeg�l hasel, jest wiedza leksykografa o historycznym pochodzeniu wyra Na og� za dostateczny, cho� nie za konieczny warunek homoo uwa�a si� to, �eby omawiane leksemy mia�y w jakiej� dawniejszej' j�zyka odr�bne formalnie �r�d�a. Tak np. angielskie ear `ucho' `k�os' traktuje si� jako homonimy dlatego, �e wyrazy staroangiel od kt�rych te leksemy pochodz�, byty formalnie r�ne i uto�sami� dopiero w j�zyku �rednioangielskim. W praktyce to kryterium et~ logiczne nie zawsze jest decyduj�ce. Przede wszystkim nawet w j�: angielskim, w kt�rym zabytki pisane istniej� od wielu stuleci (agi w.n.e. -przyp. t�.), jest wiele wyraz�w niepewnego pochodzenia drugie nie zawsze jest jasne, co si� rozumie w tym kontek�cie przy krewie�stwo etymologiczne. Angielskie poru `part' pochodzi od �'i skiego portus `ts.' (...). Natomiast port2 `portwajn' pojawilo si� w ku angielskim stosunkowo niedawno i pochodzi od nazwy mian
1~' Dalszym problemem jest istnienie w ka�dym systemie j�zykowym r�ne frazeologizm�w. Por. Chafe 1968, Fraser 1970, Makkai 1972. Oczywi�cie frazes cz�sto powstaj� z metafor.
" Eksperymenty pani Lehrer (1974) i innych zdaj� si� wskazywa�, �e rodo tkownicy j�zyka zgodnie uznaj� wiele u�y� za wypadki b�d� to polisemii, b�d� mii, lecz �e pozostaje przy tym du�a reszta wypadk�w po�rednich.
portugalii, z kt�rego wywo�ono ten gatunek wina. Portugalska jednak nazwa tego miasta, Oporto, pochodzi od wyra�enia o poYto `port', w ktc~rvm porto wywodzi si� z tego sameg� leksemu �aci�skiego, co angielskie port `port'. To wi�c, czy angielskie port `port' i `portwajn' uzn~r~ny za etymologicznie to�same, zale�y od tego, jak g��boko zamierz<<~T1Y si�ga� w przesz�o�� wyraz�w. Kryterium to�samo�ci etymologicznej nie jest wi�c tak proste, jakby si� mog�o wydawa� na pierwszy rzut czka.
Nie to jest jednak g��wnym zarzutem przeciwko temu kryterium. Infc>rmacja o �r�dlach i historii poszczeg�lnych wyraz�w nie jest i nie pwvinna by� istotna dla synchronicznej analizy j�zyk�w (por. tom I, g.2j. chocia� dost�pno�� tej informacji w czolowych s�ownikach jest rzecz<~ korzystn�. Rodowity bowiem u�ytkownik j�zyka z regu�y nie u�wiadamia sobie etymologii wyraz�w, kt�rych u�ywa. Je�li za� nawet wie co� o ich pochodzeniu, to wiedza ta nie wp�ywa na ich interpretacj�, chyba �e m�wi�cy popisuje si� erudycj� albo u�ytkuje jakie� aspekti etymologii w celach stylistycznych. Ewentualne r�nice etymologicznego znaczenia leksemu w por�wnaniu z jego znaczeniem synchrt.~~icznym i ewentualn� jego warto�� stylistyczn� mo�na uwzgl�dni� przy analizie konkretnych tekst�w (por. 14.5). Nie powinna ona jednak odgrywa� �adnej roli w definiowaniu homonimii.