sem mia�y si� sta� wa�nym narz�dziem wpOlityce rod�w magnackich...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.
Od strony ulicy prawie wszystkie bary oraz mniejsze sklepy zamiast ścian miały różnego rodzaju żaluzje, które usuwano całkowicie lub rolowano na czas otwarcia...
Wsp�lnota pierwotna, antyczne niewolnictwo, feudalizm, kapitalizm, wreszcie socja-lizm mia�y stanowi� z mocy praw historii powszechnodziejowy model...
- A to oznacza, że albo Snaplaunce należy do spisku, albo wszyscy wiedzą, że często pożycza swój prom ważnym gościom...
Niemcy miały kluczowe znaczenie: stanowiły deklarowany cel Armii Czerwonej i dostarczały bolszewikom mocnych podstaw do optymizmu...
pozostali ze zburzonymi umysłami, z krwią zaognioną, z na pół w ustach przeciętymi wyrzuty wzajemnymi, które gdzie indziej wysypać się miały...
Brezovsky wstał i zwrócił się do adwokata: - Niestety, będziemy zmuszeni zatrzymać pana Lebovitza, bo może okazać się bardzo ważnym świadkiem...
Ważnymi tematami są: zadowolenie z pracy, stres, motywacja, przywództwo, dynamika grupowa, polityka organizacyjna, konflikt międzyludzki oraz struktura i...
— Stać! Kto idzie? Wróg czy Przyjaciel Ziemi?— Naturalnie, że PZ...
W�a�ciwo�ci biologiczne mog� sta� si� prawdziwym ograniczeniem dla JTOZWOJU uspo�ecznienia dopiero wtedy, gdy s� to wrodzone czy nabyte defekty samego m�zgu, kt�rych...
ver appetebat, cum Hannibal exhibernis movit; c) cum explicati-vum lub coincidens = gdy, skoro,przez to, �e (z tym�e trybem i cza-sem, jaki jest w zdaniu...

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

Skarbowo��
Pa�stwo nowo�ytne wymaga�o spraw-
nego funkcjonowania ponadto dw�ch ga-
l�zi administraCji: skarbu i s�downiCtwa.
W epoce unii lubelskiej jedna i druga uzys-
li6
,iicwicic siq �iuicuily �tz uu nv�� w. vrga-
nizacj� skarbowo�ci w XVI w. kompliko-
wa�y dwa zjawiska: nie ustabilizowane sto-
sunki monetarne i tzw. przewr�t cen. Pier-
wsze zjawisko ��czy�o sig z nieregularno�ci�
pracy mennicy koronnej w Krakowie i od
1564 r. litewskiej w Wilnie. W zasadzie bito
monet� opart� na srebrnym groszu (30 gro-
szy stanowi�o obrachunkowy tzw. z�oty).
Nieustanne psucie monety, kursowanie ob-
cokrajowych pieni�dzy wprowadza�o
chaos, kt�ry nieznacznie, ale stopniow0
pog��bia� si� w ci�gu XVI w. Szlachta
i ch�opi nie zawsze odczuwali ujemne skut-
ki zamieszania monetarnego - ale dla roz-
woju stosunk�w wielkokredytowych sta-
nowi�y one powa�n� przeszkod�. Podobnie
du�ym utrudnieniem by�o psucie monety
(jako jeden z wcze�niejszych sposob�w
przysporzenia mennicom dochodu), a tak-
�e istnienie r�nych system�w obrachun-
kowych (obok strefy grosza, p�nocna,
nadba�tycka, strefa grzywny).
Przewr�t cen by� zjawiskiem og�lnoeu-
ropejskim. W zwi�zku z nap�ywem krusz-
c�w szlachetnych z Ameryki, z gwa�tow-
nym wzrostem produkcji masowej zrywa-
j�cej z systemem cechowym, a opartej na
wczesnokapitalistycznym systemie manu-
faktury rozproszonej, nast�pi�o przewarto-
�ciowanie r�nych artyku��w towarowych
i p�ac, przy bardzo silnym wzro�cie cen
nominalnych. Inflacja z�ota i srebra, kt�ra
zacz�a si� w Hiszpanii na pocz�tku XVI w.,
doprowadzi�a, dzi�ki wzrastaj�cym powi�-
zaniom gospodarczym Europy, do prze-
wrotu cen w Polsce w po�owie tego stulecia.
Dodatni bilans handlu polskiego, tj. prze-
waga warto�ci towar�w wywo�onych nad
warto�ci� towar�w przywo�onych, wzma-
ga� tendencje zmierzaj�ce do podniesienia
cen nominalnych na produkty �ywno�cio-
we i przemys�owe o kilkaset procent.
Szesnastowieczny przewr�t cen w Polsce
odbija� si� ujemnie na poziomie �ycia =
nielicznych zreszt� - pracownik�w najem-
nych i na tych wszystkich dochodach,
kt�rych wysoko�� by�a konkretnie okre�lo-
na. Pocz�tek przemian, kt�re doprowadzi�
� mia�y do rewolucji cen, sk�oni� m. in. Miko-
� �aja Kopernika do przygotowania projektu
ntenniczej reformy pa�stwowej. Stoj�c na
: gruncie teorii metalistycznej i zwalezaj�c
pogl�dy nominalistyczne, nawo�ywa� do
: reglamentacji men�ic, ustalenia pa�stwo-
wej, jednolitej warto�ci monety, formu�u-
j�c swoje s�ynne prawo o wypieraniu pie-
� ni�dza lepszego przez gorszy. Domaga� si�
: wycofania z obiegu monety gorszej powo-
'� duj�cej straty szerokich rzesz mieszka�c�w
�' kraju. Mimo reform przeprowadzonych za
:' Zygmunta Starego (reformy Justusa Dec-
�:; jusza) skutki przewrotu cen odczuwa� do-
' tkliwie g��wnie skarb pa�stwowy. Docho-
�: dyjego po unii lubelskiej dzieli�y si� na sta�e
'":' i nadzwyczajne, do kt�rych nale�a�y g��w-
' nie podatki.
Do pierwszych zaliczane by�y dochody
; p�yn�ce z dzier�awy kr�lewszczyzn - w
; tym kwarta przeznaczona do skarbu raw-
� skiego, dochody z �up solnych, olbory
;t olkuskiej, c�a krajowe przewa�nie dzier�a-
� wione, portowe c�a (tzw. palowe) z Gda�-
a ska i Elbl�ga, sta�y nominalny podatek p�a-
^" cony przez ch�op�w z u�ytkowanych �a-
' n�w, dochody z mennic i drobniejsze op�a-
ty - m. in. podwodne p�acone przez mias-
ta i przez �yd�w. Wa�n� pozycj� stanowi�y
r�wnie� dochody uzyskiwane ze sprzeda�y
urz�d�w.
Nadzwyczajne dochody uchwala
dorazowo przez sejm stanowi�y: p
poborowy, przeznaczony na cele w
�ci�gany od posiad�o�ci gruntowyc
n�w, ku�ni, folusz�w, podatek zwa
sem, p�acony od wysoko�ci maj�tk
mieszczan, pog��wne �ydowskie, cz
pochodz�ce z op�at za piwo i inne
alkoholowe, wreszcie dobrowolny p
duchowie�stwa -- tzw. subsidium c�
vum. Przy niewielkiej sprawno�ci or
cyjnej w �ci�ganiu podatk�w, ska�
lewski pozostawa� wielokrotnie bez p
nych mu �rodk�w.
S�downictwo
S�downictwo w Rzeczypospolit
odr�bne dla ka�dego stanu. Szlaci
spraw karnych i cywilnych mia�a
wszystkim s�dy ziemskie, do kt�ryc
petencji nale�a�o rozpatrywanie
szlachty osiad�ej w powiecie. Powa��
mi sprawami - m. in. czterema g��
zbrodniami kryminalnymi (mord
gwa�t, podpalenie, rabunek) - zajr
si� s�dy grodzkie, prowadzone prze:
st�w lub ich urz�dnik�w, kt�re zres�
mowa�y te� i inne sprawy karne i c
S�dy ziemskie odbywa�y si� w wy:
S2el�g Zygmunta III
postanowienia s�du. S�dy grodzkie mog�y
dzia�a� permanentnie.
Poza wyrokiem do ksi�g ziemskich
wprowadzano tzw. wpisy wieczyste doty-
cz�ce nieruchomo�ci. Stanowi�y one pod-
staw� dla post�powania spadkowego, ob-
rotu ziemi� itp. Ju� w XV w. zaznaczy� si�
wzrost znaczenia ksi�g uzyskuj�cych z cza-
sem "prawo wieczno�ci". Dla rozpatrywa-
nia spornych spraw granicznych mi�dzy
szlacht� dzia�a�y s�dy podkomorskie. Wy�-
sz� instancj� dla s�d�w ziemskich i grodz-
kich by�y s�dy kr�lewskie lub wiecowe,
kt�re w 1578 r. przekszta�cono, uzupe�nia-
j�c do�� wszechstronnie zakres ich dzia�a-
nia, w Trybuna� Koronny. S�dy Trybuna�u
odbywane w Piotrkowie dla Wielkopolski,
Lublinie dla Ma�opolski i (od 1581 r.) kolej-
no w Wilnie, Nowogr�dku i Mi�sku dla
Litwy, sta�y si� s�dami wy�szej instancji,
przejmuj�c cz�� prerogatyw kr�la.
Do kompetencji Trybuna�u, w sk�ad kt�-
rego wchodzili tzw. deputowani duchowie�-
stwa i szlachty wybrani na sejmikach depu-
tackich, nale�a�o rozpatrywanie apelacji
od wyrok�w s�d�w ziemskich, grodzkich i
podkomorskich tak w sprawach karnych,
jak i cywilnych. Utrzyma�y si� kr�lewskie
s�dy sejmowe odprawiane w obecno�ci ca-
�ego sejmu,a rozpatruj�ce najwa�niejsze
przewinienia.
Duchowie�stwo posiada�o swoje w�asne
s�dy, podobnie jak mieszcza�stwo. Ten
ostatni stan, utrzymuj�c w zasadzie formy
wypracowane w ci�gu ostatnich stuleci, w
coraz wi�kszym stopniu by� uzale�niony od
szlachty. Tak np. s�d najwy�szy prawa nie-
mieckiego w Krakowie w ci�gu XVI w.
straci� niemal ca�e swoje znaczenie, ponie-
wa� mniejsze miasta w sprawach w�tpli-
wych czy wigkszej wagi zmuszone by�y
zwraca� si� do urz�dnika kr�lewskiego lub
senatora piastuj�cego urz�d ziemski. Jedy-
nie najwi�ksze o�rodki - Gda�sk, Toru�
- zachowa�y pe�n� niezale�no�� s�downi-
cz�.
Ch�opi od lat dwudziestych XVI w. pod-
dani byli pod jurysdykcj� w�a�cicieli ziem-
l58
u�.�.vv ��iYu�.y uYu�ic�. u �g.ur,vxiyut. ,rC-
dynie nieliczne wsie zachowa�y w�asne �a-
wy, kt�rych wyroki w sprawach wewn�trz-
nych by�y honorowane. W dobrach kr�le-
wskich i duchownych ch�opi mieli prawo w
sporach z dzier�awcami wsi odwo�ywa� si�
do kr�la czy biskupa. W ci�gu XVI w. wy-