Ostatecznie wszelako, jak wiadomo, tekst art...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.
* * * — Wiadomość z obozu Charon, towarzyszu admirale — zameldował porucznik Fraiser i widząc gest Tourville’a, odczytał jej...
Poniewa¿ ta regu³a daje nam w rezultacie program wysy³aj¹cy, wiadomoœæ jest przekazywana temu programowi do dostarczenia...
Tuż przed obiadem Shannon otrzymał wiadomość z Pithead, że Carizan znajduje się w drodze na Jowisza Pięć przez bazę Main na Ganimedesie...
VIII Urojenia Kelvina Hallidaya Następnego ranka byli w ogrodzie, kiedy przyszła pani Cocker z pilną wiadomością...
Tak sobie opowiadano o tym zamachu, nie wiadomo jednak, czy by³ato prawda, czy tylko pog³oska rozpuszczona przez Maksymina...
lękam, siedzieć będę, dopóki od brata nie otrzymam wiadomości, co chce, abym z sobą po- stanowiła...
Pompejusz również, jak to później stało się wiadome, za radą całego otoczenia, postanowił stoczyć bitwę...
(wiadoma komu zabieranym) i potem odda� to zloto na zbudowanie ko�cio�a we wsi...
Kiedy Canan przejął zarządzanie codziennymi operacjami magazynu, Lovejoy jeszcze bardziej skupił swą uwagą na rekrutacji, sprowadzając ostatecznie jeszcze...
Nie masz te�,nie masz �adnego w tym cudu,Kiedy raz na dno,pod ob�oki drugiLataj�c,musi nadweredzi� fugi;Wpadszy w najg��bsze na ostatek...

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

415 k.c. powt�rzy� dos�ownie formu�� art. 134 k.z. W motywach za� ostatniego projektu z 1962 r. wskazano, �e �umo�liwia to utrzymanie w mocy bogatego orzecznictwa, kt�re w spos�b zgodny z potrzebami spo�ecznymi rozwi�zuje liczne problemy, jakie nasuwa� recypowany przepis"22.
Cho� wskutek tego formu�a ustawy sk�ania do obrony stanowiska, �e dla prawa obowi�zuj�cego cech� czynu sprawcy warunkuj�c� odpowiedzialno�� jest �wina" sensu largo, w kt�rej mo�na, jak to nieraz formu�owano23, doszukiwa� si� dw�ch element�w: obiektywnej bezprawno�ci i subiektywnej wadliwo�ci (naganno�ci), co nie budzi�o w�tpliwo�ci w judyka-turze, przeciwko temu podnosz� si� sta�e krytyki doktrynalne24.
Je�eli pomin�� odwo�ywanie si� do argument�w prawno-por�wnaw-czych, kt�re cho� istotne, same przez si� nie mog� by� decyduj�ce, donios�e staj� si�:
� postulat d��enia do jedno�ci podstawowych poj�� prawnych w ramach r�nych dziedzin obowi�zuj�cego porz�dku prawnego, co w danym przypadku wi�za�oby si� z konieczno�ci� uzgodnie� z obowi�zuj�cym prawem karnym; w siatce poj�ciowej naszego prawa karnego znami� �bezprawno�ci" post�powania (czynu) jest �ci�le odr�niane od �winy"; mo�e to przemawia� za r�wnoleg�ym przyjmowaniem tego toku rozumowania w dziedzinie prawa cywilnego;
� �atwiejsze przerzucenie pomostu pomi�dzy rozumieniem znamion �czynu" w samym prawie cywilnym przy istnieniu unormowa� w kodek-
20 Zob. R. Longchamps, Zobowi�zania, � 34, II i III; ten�e, Uzasadnienie i tam wskazane wyja�nienie zaj�tego stanowiska, s. 193.
21 Stanowisko krytyczne wobec formu�y k.z. prezentowane jest zw�aszcza w cyt. wy�ej pracach M. So�niaka, .1. D�browy, B. Lewaszkiewicz-Petrykowskiej, A. Szpu-nara, jak zreszt� i w innych pracach tych autor�w.
22 Projekt kodeksu cywilnego oraz przepis�w wprowadzaj�cych kodeks cywilny, Warszawa 1962, s. 212.
23 Zob. min. W. Czach�rski, Prawo zobowi�za�. Zarys cz�ci og�lnej, wyd. 2, Warszawa 1963, s. 293 i nast. Formu�a ta odrzuca�a zreszt� stanowczo znane sformu�owanie R. Longchampsa o �winie obiektywnej" i �winie subiektywnej", powtarzane niekiedy do�� bezkrytycznie.
24 Ostatnio M. S o � n i a k, Elementy winy nieumy�lnej..., s. 143�156.
34*
532
sie cywilnym odpowiedzialno�ci za szkod� wg koncepcji dualistycznej; w re�imie kontraktowym bowiem znami� bezprawno�ci zachowania si� d�u�nika zostaje sprowadzone do niewykonania lub nienale�ytego wykonania zobowi�zania, obok czego wyst�puje znami� subiektywnej wadliwo�ci, o kt�rej jest mowa w osobnym sformu�owaniu (zob. wywody rozdz. X poni�ej);
� zbli�enie terminologii prawniczej do s�ownictwa j�zyka codziennego; wprawdzie j�zyk techniczny formu� prawniczych mo�e r�ni� si� od mowy potocznej, ale nie jest godne poparcia wprowadzanie tej r�nicy bez uzasadnionej konieczno�ci.
Id�c po tej linii rozumowania mo�na zd. m. dopu�ci� zasadnicze wyodr�bnienie w osobn� kategori� poj�ciow� zna nion czynu: bezprawno�ci i winy (�wina" sensu stricto) w teoretycznych rozwa�aniach naukowych. Tekst art. 415 k.c. nie stoi temu na przeszkodzie.
Nie znaczy to, by poparcie udzielone w ten spos�b dla postulatu jedno�ci poj�� prawnych w. dziedzinie prawa cywilnego i karnego mia�o charakter bezwarunkowy. Domeny obu dziedzin s� bowiem odmienne i funkcje odpowiedzialno�ci inaczej rozumiane, skoro celem podstawowym odpowiedzialno�ci cywilnej pozostaje ci�gle naprawienie szkody doznanej przez poszkodowanego, gdy prawo karne interesuje si� g��wnie nie poszkodowanym, lecz sprawc�25.
Nie znaczy to r�wnie�, by roz��czne traktowanie znamion bezprawno�ci i winy sensu stricto mia�o by� nadmiernie akcentowane. Ma to bowiem i swoje strony ujemne, o czym osobno ni�ej w pkt. 4.
Tote� podsumowuj�c to, co powiedziano, w dalszym wywodzie w kwestii znamion czynu sprawcy w ich ca�okszta�cie wychodzimy z za�o�enia, �e w ramach pog��bionej analizy badawczej czyn poci�gaj�cy za sob� odpowiedzialno�� musi przejawia� znamiona niew�a�ciwo�ci post�powania:
� z punktu widzenia przedmiotowego, i to b�dziemy okre�la� jako bezprawno�� czynu;
� z punktu widzenia podmiotowego, i to b�dziemy okre�la� jako win� w znaczeniu subiektywnym.
Mo�na oczywi�cie przy takim stawianiu problemu, traktuj�c rzecz obrazowo, uznawa� bezprawno�� i win� za przes�anki odpowiedzialno�ci, i tak czyni� niekt�rzy autorzy. Na pewno de leg� lata by�oby to jednak uj�ciem nazbyt akcentuj�cym to, co formu�y ustawowe traktuj� we wzajemnym powi�zaniu. Zw�aszcza, �e w licznych przepisach k.c, jak i w wielu rozwa�aniach doktrynalnych czy w judykaturze, termin �wina" odnosi� si� b�dzie ci�gle do obu znamion czynu, tj. przedmiotowego (bezprawno��) i podmiotowego (wina sensu stricto).
25 Trafne i lapidarne sformu�owanie R. Rodiere, La responsabilite civile, Paris 1952, s. 5.
533
2. Bezprawno��. Znami� przedmiotowe czynu, a wi�c bezprawno�� zachowania si� sprawcy, jest tradycyjnie ujmowana jako sprzeczno�� z obowi�zuj�cym porz�dkiem prawnym26. Poj�cie samo wywodzi si� z rzymskiej iniuria (non iure = contra ius), wyst�puj�cej m.in. w lex A�uilia de damno, i w tym znaczeniu towarzyszy nowoczesnej cywilisty-ce.
Oznacza ono, a �ci�lej mie�ci w sobie i wyra�a ocen� warto�ciuj�c� wg spo�ecznego punktu widzenia i w tym sensie ujemn�27. Wydaje si�, �e najpro�ciej jest wyrazi� to formu��, wg kt�rej sprawcy mo�e by� postawiony zarzut niezgodnego z prawem, a wi�c przedmiotowo wadliwego zachowania si�.
Wed�ug zgodnych pogl�d�w doktryny i judykatury bezprawno�� charakteryzuje si� czystym obiektywizmem28. Przy jej ustaleniu podlega rozwa�eniu kwestia, w jakim stosunku pozostaje czyn wzgl�dem obowi�zuj�cego porz�dku prawnego, czy jest z nim zgodny, czy niezgodny. Nie interesujemy si� w�wczas stron� podmiotow� zachowania si� sprawcy. Naruszenie bowiem zakazu czy nakazu jest bezprawiem niezale�nie od tego, czy dzia�aj�cy wiedzia�, czy nie o ich istnieniu, chcia�, czy nie chcda� przeciwko nim wykroczy�.
Wy�ania si� natomiast kwestia bli�szego ustalenia: � � po pierwsze, jakie nakazy b�d� zakazy, a i postacie ich naruszenia, daj� podstaw� do ustalenia bezprawno�ci post�powania;
� po drugie, jakie okoliczno�ci mog� by� uznane za wy��czaj�ce bezprawno�� dla niej samej^ a wi^C za uwalniaj�ce od zarzutu co do nieprawid�owo�ci post�powania sprawcy.
Co do kwestii pierwszej, propozycje doktrynalne okre�lenia sfery, kt�rej naruszenie uznaje si� za sprzeczne z porz�dkiem prawnym, nie s� ujmowane jednoznacznie.
Mo�na w tej materii wyr�ni� trzy kierunki rozumowania: pierwszy, gdy sfera ta ma oznacza� naruszenie cudzego prawa podmiotowego, drugi, gdy ma oznacza� naruszenie cudzego interesu, trzeci wreszcie, gdy ma oznacza� naruszenie pewnej normy post�powania.
Nale�y zgodzi� si� z pogl�dem wnikliwie uzasadnionym, �e oparcie