aspektach pojęcia, wyróŜnionych międzyobserwowalne...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.
Schemat A2Zale�no�ci wyst�puj�ce mi�dzy rozwojem public relations w Niemczech i w Stanach ZjednoczonychPraktyka PR w Niemczech przed 1945 rokuPraktyka PR...
Już dawniej kilka razy udało mi się wślizgnąć między Żydów pracujących we dnie poza gettem; kontrola nie była ścisła, chyba tylko wariat pchałby...
Istmie i w portach korynckich kolonii w p�nocno-zachodniej GreW Koryncie r�wnie� koncentrowa�a si� wymiana handlowa mi�dzy Peponezem a �rodkow� Grecj�, nic...
Rzesz międzynarodowych konspiratorów nowego ładu światowego wierzy, że ich cel leży już w zasięgu ręki – a nagrodą jest – “złoty...
Zgromadzenie Og�lne mo�e zwr�ci� uwag� Rady Bezpiecze�stwa na sytuacje, kt�re mog�yby zagra�a� mi�dzynarodowemu pokojowi i bezpiecze�stwu...
zemsty wywrzeć, ogłosił między swymi dworzanami nagrodę temu, kto mu wskaże owego arbitra, który pierwszy po Ketlingowym wniosku zakrzyknął: „Zdrajca i...
W życiu są obecne rozmaite problemy – w związkach międzyludzkich, w pracy, w życiu osobistym...
Ważnymi tematami są: zadowolenie z pracy, stres, motywacja, przywództwo, dynamika grupowa, polityka organizacyjna, konflikt międzyludzki oraz struktura i...
Badacze uważają, że istnieje związek między tym imieniem a huryckim terminem ofiarnym azazhum/azuzhi, który ma się wywodzić z rdzenia semickie-go...
261 Przez cz�� dwudziestolecia mi�dzywojennego post�powanie podatkowe by�o normowane przepisami odziedziczonymi po ustawodawstwach pa�stw zaborczych...

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

Przykładowo, w wypadku
innymi przez Millera i Johnsona-Lairda
pojęcia „męŜczyzna" czy „kobieta" istota
(1976) oraz przez Smitha i Medina (1981;
związana jest z parą chromosomów (XX
por. teŜ Maruszewski, 1984). Badacze ci
lub XY). Natomiast procedura identyfi-
306
PSYCHOWGIA POZNANIA
kacyjna odwołuje się do wtórnych cech
znaczenie denotacyjne oraz znaczenie ko-
płciowych, które są determinowane przez
notacyjne (Kurcz, 1976). Tym ostatnim
oddziaływania genetyczne. Bardzo rzadko
rodzajem znaczenia nie będziemy się tu
natomiast wykorzystuje się sięganie do
zajmowali. Znaczenie denotacyjne, czyli
cech zawartych w istocie pojęcia (jednym
określanie przy uŜyciu nazwy zbioru jej
z takich nielicznych wyjątków są badania
desygnatów, ma dwa aspekty: znaczenie
sportowców).
referencjalne oraz znaczenie typu sens
W eksperymentach nad pojęciami sztu-
(Kurcz, 1976). Znaczenie referencjalne po-
cznymi bardzo trudno odróŜnić od siebie
lega na wytworzeniu relacji między na-
istotę i procedurę identyfikacyjną. Nato-
zwą i zbiorem jej desygnatów. Znaczenie
miast w wypadku pojęć wykorzystywa-
typu sens polega na wyraŜeniu danego
nych w codziennym funkcjonowaniu po-
pojęcia za pomocą innych pojęć - mówiąc
znawczym istota i cechy identyfikacyjne
inaczej, sprowadza się to do określenia
to zupełnie róŜne rzeczy. Kiedy lekarz
tego, co stanowi istotę pojęcia. Pojęcia
rozpoznaje chorobę, posługuje się jedynie
analizowane przez zwolenników poglądu
objawami, a nie istotą. W badaniach nad
klasycznego, a więc i pojęcia badane przez
pojęciami sztucznymi psychologowie ogra-
Lewickiego, obdarzone były znaczeniem
niczają się do procedury identyfikacyjnej.
referencjalnym, co moŜna przedstawić za
Pojęcia sztuczne nie mają swojej „istoty",
pomocą trójkąta semiotycznego Ogdena
która byłaby źródłem obserwowalnych
i Richardsa (por. Kurcz, 1976).
cech, analogicznie jak w cytowanym wcze-
W eksperymentach Lewickiego uwzglę-
śniej przykładzie, gdzie drobnoustroje cho-
dniano wszystkie wymienione relacje.
robotwórcze są źródłem obserwowalnych
O utworzeniu lub nieutworzeniu pojęcia
symptomów1.
wnioskowano na podstawie reagowania
Obuchowski (1970) zwrócił uwagę na
„zerojedynkowego" - to jest reakcji typu
to, Ŝe pojęcia sztuczne mają swoje odnie-
„to - nie to". W wypadku pojęć kla-
sienie przedmiotowe, natomiast nie mają
sycznych moŜliwe jest badanie znaczenia
znaczenia, które moŜna by wyrazić za
typu sens, ale dzieje się to w odniesieniu
pomocą innych pojęć. UŜywając wprowa-
do takich pojęć, które nie są pojęciami
dzonej tu terminologii, moŜna stwierdzić,
sztucznymi. Przykładowo, kiedy mamy na
Ŝe dysponujemy w ich wypadku procedu-
myśli pojęcie kwadratu, to moŜemy nie
rami identyfikacyjnymi, lecz nie moŜemy
tylko charakteryzować kwadrat za pomocą
odwołać się do istoty, poniewaŜ jej nie
zbioru cech wyodrębnionych za pomocą
ma. Trudno stwierdzić, co składa się na
abstrakcji, ale moŜemy teŜ powiedzieć,
istotę klipca. Pojęcia te pozbawione są
Ŝe jest to prostokąt o równych bokach
właściwości semantycznych.
(podajemy w tym wypadku relacje intere-
Określimy teraz bliŜej, na czym po-
sującego nas pojęcia wobec innych pojęć).
lega ten brak. W systemie semantycz-
Na zakończenie wspomnę o jeszcze
nym moŜna wyróŜnić dwa rodzaje znaczeń:
jednej właściwości pojęć, wymienianej
1 W rzeczywistości sprawa jest jednak znacznie bardziej skomplikowana, poniewaŜ symptomy
chorobowe są współkształtowane przez drobnoustroje oraz procesy odpornościowe, będące
odpowiedzią na atak drobnoustrojów.
POJĘ CIA
307
Pojęcie klipca
Symbol - znak
relacja referencjalna
Desygnat
(reakcja werbalna „klipiec")
(karta prostokątna
z czerwonym rombem w środku)
RYCINA 8.2 Trójkąt semiotyczny Ogdena i Richardsa (źródło: Kurcz, 1976).
przez zwolenników poglądu klasycznego
miast w wypadku pojęć wykorzystywanych
- o efekcie zagnieŜdŜenia. Polega on na
przez ludzi w ich Ŝyciu codziennym.
tym, Ŝe pojęcia podrzędne stanowią pe-