ka� w spos�b logiczny z form kontaktu i realizacji, kt�re okaza�y si� bardzozbli�one w wydaniu portugalskim i holenderskim...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.
resów, na które na le ¿y prze kie ro waæ wia do moœæ, plik fil tru mo¿e za wie raæ te sty za - war to œci przy chodz¹cej wia do mo œci, tak by na przyk³ad wia do...
przekazywaniu właściwym adresatom we właściwym czasie informacji, które zostaną zrozumiane zgodnie z intencją nadawcy;zdolności do właściwego odbioru...
304 Roz dzia³ 17: Pocz ta elek tro nicz na Cc:Jest to li sta ad resów e-ma il, na które zo sta nie wys³ana ko pia „do wia do mo œci”...
Od strony ulicy prawie wszystkie bary oraz mniejsze sklepy zamiast ścian miały różnego rodzaju żaluzje, które usuwano całkowicie lub rolowano na czas otwarcia...
Wysunąwszy delikatnie ramię spod głowy Clare, wstał z łóżka, krzywiąc się z bólu, gdyż skaleczenia i rany, które przez noc trochę przyschły, znowu się...
S�d Najwy�szy z kolei zauwa�a, �e prawo do odmowy zastosowania przepis�w ustawy, kt�re s�dy uznaj� za sprzeczne z konstytucj�, wynika z trzech wyra�onych w niej zasad: jej...
Ustalenie zakresu poj�cia zwyk�ych potrzeb rodziny zale�y od kryterium, kt�re stanowi� b�dzie podstaw� zdefiniowania tego poj�cia...
Program komputerowy jest sekwencją rozkazów, które muszą być wykonane w określonym porządku, zaś wynik działania rozkazu często zależy od wyniku...
pozytywistycznych, które wszelkie warianty artyzmu traktują jako instrumenty krasomówcze, a wartość słowa poetyckiego pragną mierzyć wartością...
Diagnozowanie problem�w z niskopoziomowym ruchem IPPierwsza seria test�w bada niskopoziomowe us�ugi, kt�re s� niezb�dne do pracy Samby...

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

Jak ju� by�o wspomina-
ne, system ten, traktowany jako fundament przysz�ego systemu kolonial-
nego, ukszta�towa� si� pod przemo�nym wp�ywem rzeczywisto�ci lokal-
nych.
Analiza struktur imperium i faktorii wskazuje, �e by�y to tylko-edmi�nne
.formy wyra�ania tej s�rnej ekspansji iberyjskiej. Ekspansje p�niejsze, po-
dejmowane z inicjatywy kupieckiej, na�ladowa�y istniej�ce wzorce tym wy-
ra�niej, im bardziej rzeczywisto�� lokalna utrudnia�a wyra�enie oryginal-
nych cech tych ekspansji.
Ekspansja przedkolonialna w Afryce i w Azji wyra�a�a si� najdobitniej
w kontakcie i realizacji. Utrwalanie pozostawa�o do ko�ca mniej wa�nym
kompleksem dzia�a�. Wynika�o to przede wszystkim z bardzo ograniczonej
kontroli nad ziemi� i lud�mi. Osi�ganie cel�w ekonomicznych wymaga�o
przemocy, a w pewnych przypadkach zaboru terytorium. Nie dochodzi�o
jednak do podboj�w, cho� toczono wojny i okresowo poddawano kontroli
w�adc�w i ich pa�stwa. A� do drugiej po�owy wieku XVIII, a w praktyce
do zako�czenia podboju w Indiach nie uformowa�o si� nigdzie spo�ecze�-
stwo samodzielne, kt�re mo�na by przyr�wna� do ameryka�skich. Nawet
w Goa, mie�cie w pewnym momencie ludnym i wspania�ym, spo�eczno��
europejska nie tworzy�a organizmu zdolnego do samodzielnego �ycia. Tak-
�e w Batawii otoczonej rosn�cym obszarem kontrolowanym wojsko-
wo i administracyjnie przez kompani� holendersk� nie uformowa�o si� spo-
�ecze�stwo podobne do kolonialnego. W sensie nadanym temu s�owu w wie-
kach nast�pnych lub nawet wsp�cze�nie na innych terenach.
Kwestie te zosta�y znakomicie przedstawione przez C.R. Boxera w ksi��-
ce Morskie imperium holenderskie 1600�1800 (Gda�sk 1980), tak �e nie wi-
172
dz� potrzeby szerszego argumentowania na rzecz tej tezy. My�l�, �e spora-
dyczno�� akcji kolonizacyjnych w Azji i Afryce pozostaje poza zasi�giem
podj�tego tematu. Przyk�ad osadnictwa w Kraju Przyl�dkowym utwierdza
mnie w przekonaniu, �e decydowa�y o tym nie tylko czynniki klimatyczne.
W Afryce Po�udniowej warunki naturalne okaza�y si� wprawdzie wyj�tko-
%�o sprzyjaj�ce do osadnictwa rolniczo-hodowlanego, ale jego rozw�j
nast�powa� niezale�nie od siedemnasto- i osiemnastowiecznej ekspansji
Jii�lender�kiej. Sprawa ta nie mie�ci si� w przedstawianym tu schemacie.
Osi�ganie cel�w ekspansji przez Holendr�w i Anglik�w .w Azji
oraz w Afryce nie wymaga�o kolonizacji. Osadnictwo kierowa�o si� ostatecz-
nie tam, gdzie mog�o przynie�� spodziewane korzy�ci. Niepowodzeniem
ko�czy�y si� natomiast wysi�ki kolonizacji tam, gdzie istnia�y prostsze spo-
soby osi�gania zamierzonych cel�w. Zw�aszcza w Azji powstawa�o wiele
skupisk ludzkich rz�dzonych przez Europejczyk�w, ale wsz�dzie byli oni
mniejszo�ci�. O�rodki te z regu�y nie mog�yby si� utrzyma� bez ludno�ci
miejscowej, zawsze powstawa�y jako cz�� sk�adowa lokalnych system�w
gospodarczych. To by�o przyczyn� niepowstawania trwa�ych europejskich
zwi�zk�w spo�ecznych i w�asnych europochodnych kultur. Na obszary
zamorskie przenoszono bezmy�lnie formy �ycia i wzory zachowa� z Euro-
py zwi�kszaj�ce zale�no�� od odleg�ych o�rodk�w dyspozycyjnych. Fak-
torie by�y wi�c jednocze�nie autonomiczne, dzi�ki zawis�o�ci od lokalnego
systemu gospodarczego, i zale�ne, poniewa� niezdolne do wytworzenia w�as-
nej kultury. W tej w�a�nie sytuacji dopatrywa�bym si� pocz�tk�w dwuznacz-
no�ci w�a�ciwej dla przysz�ego systemu kolonialnego, kt�r� niezbyt trafnie
wi��e si� ze zjawiskiem metysa�u. W imperium istnia�a daleko posuni�ta
zgodno�� organizacji spo�ecznej, form administracji, gospodarowania i wi�-
zi z metropoli�. Pozwala�o to na formowanie wyra�nych zwi�zk�w prze-
strzennych. W Azji, a tym bardziej w Afryce wszystko by�o rozproszone
i mog�o si� utrzyma� w tej formie jedynie dzi�ki zwi�zkom z metropoli�.
Wprawdzie realizacja wymaga�a kategorycznie �cis�ego zwi�zku z lokal-
nym systemem gospodarczym, ale rzeczywisto�� metropolii i �wiat azja-
tyckj nie by�y sobie nawzajem potrzebne. Po konkwi�cie imperium by�o