Chrystusa i Samarytank� - naturalnie przy studni - Malczewski malowa� trzykrotnie, ale �adne z tych uj�� nie odpowiada, jak podkre�la Kazimierz Wyka, przekazowi...

Odnośniki

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.
Metody przetwarzania AC Przetworniki delta Przetworniki delta charakteryzują się błędami przy szybkich zmianach sygnału...
resów, na które na le ¿y prze kie ro waæ wia do moœæ, plik fil tru mo¿e za wie raæ te sty za - war to œci przy chodz¹cej wia do mo œci, tak by na przyk³ad wia do...
Przykładowo, poniższe wyrażenie:Dim targetNumber As Integer = CType("12", Integer)jest odpowiednikiem następującego wyrażenia:Dim...
— Proszę pani, jeśli pojedzie pani do siedziby detektywów Dystryktu Zachodniego przy Pięćdziesiątej Piątej i Pine, gdzie podpisze pani dokument...
Przez jakiś czas obserwowałem ich i może dlatego, że byli nowi, patrzenie na nich sprawiało mi przyjemność; przy nich czułem się bezpieczny...
uśmierzyć bizony, gdy klatki przez dłuższy czas pozostaną odkryte?Tymczasem orszak zbliżył się do pierwszej klatki, przy której trzymało...
Ed siedział właśnie przy biurku w rogu swojego salonu sprzedaży żując pierwsze tego dnia cygaro, kiedy zobaczył dwóch mężczyzn w roboczych koszulach i...
Nie miał czasu myśleć teraz o więźniu, bo gdy kilku ludzi zabrało się do rozbierania martwych kompanów, kłócąc się przy tym o łupy, reszta zaczęła...
jan brzechwa, wlosJan BrzechwaW�osPan starosta jad� przy stole,Naraz patrzy - w�os w rosole...
sność drugiej ćwierci; suma wniesiona do wspólnoty stanowić będzie jedną czwartą właści- wego wkładu, pozostałym zaś przy życiu małżonkom...

Smutek to uczucie, jak gdyby się tonęło, jak gdyby grzebano cię w ziemi.

W ewangelicznej opowie�ci Samarytanka poj�a, kim jest Jezus, zrozumia�a Jego nauk� o Wodzie �ywej. W obrazach Jacka Malczewskiego nie znajdziemy ani �ladu tej tre�ci. Mi�dzy ukazanymi przez malarza postaciami nie wytwarza si� �adna wi�, a je�li ju�, to postacie - jak zauwa�a Wyka14 - pozostaj� wobec siebie pe�nymi erotycznej urody m�czyzn� i kobiet�. Ale istniej� osobno. Chrystus-w�drowiec - o czym �wiadczy pielgrzymi kapelusz - maj�cy rysy Jacka Malczewskiego, nie otrzymuje wody od Samarytanki. Ta, raz elegancka i wytworna, na innym obrazie do�� swobodnie wydekoltowana, cielesna i silna, nie s�ucha Nauczyciela (zreszt� u Malczewskiego urodziwego m�czyzny), b�d� zapatrzona w swe odbicie w wodzie, b�d� trywialnie biologiczna (witalistyczna), b�d� zmys�owo kusicielska, jakby ws�uchana w swoje podniety. Chrystus-Jacek nie otrzymuje u studni tego, czego pragn�� (wszystkie obrazowe Samarytanki trzymaj� naczynia blisko siebie, jakby je zagarniaj�c). Spuentowaniem przedstawionej na obrazach relacji mi�dzyosobowego rozmini�cia wydaj� si� by� poetyckie frazy S�owackiego:
Cho�by� by� jako Chrystus upragniony, Pi� ci nie dadz� ..
no�ci z harmonijnym nastrojem obydwu wymienionych obraz�w - zw�aszcza "muzycznego" obrazu Giorgionego. 14 W y k a, dz. cyt., s. 70.
18
ZOFIA MOCARSKA-TYCOWA
(Przypominam, �e w Beniowskim fragment dotyczy� Samarytanek nios�cych dzbany). Warto doda�, ze wzgl�du na osobisty podtekst tych obraz�w, �e istnieje autoportret Jacka Malczewskiego ze studni� w tle, kt�ry mo�na uzna� za - niejako - dalszy ci�g owych spotka� przy studni. Chodzi tu o Autoportret na tle studni z 1916 roku. Artysta ukazany jest na tle studni z ko�owrotem i dobrze znanym klepkowym wiadrem. Na cembrowinie przysiad�y dwie okaza�e - nagie, m�ode - postacie, kt�re "flankuj�", obramowuj� posta� Malczewskiego. Sam artysta ubrany z m�sk� elegancj�, wsparty pod bok, spokojny, godny, pewny siebie, ale pewno�ci� m�dr�, zr�wnowa�on�. Te nagie, bardzo rze�biarskie postacie trzymaj�ce naczynia stanowi� niejako podwojon� alegori� �r�d�a--wody, personifikacj� zdrowia i �yciodajnej si�y wody. Jedna z nich trzyma naczynie zlutowane (co jest szczeg�em znacz�cym -naczynie ponownie scalone). Demonstracj� �yciodajnej czysto�ci wody jest trzymana przez artyst� szklanka, przezroczysta, pozwalaj�ca pozna�, zobaczy� przejrzyst� krystaliczno�� wody. Artysta ugasi� ju� pragnienie - w szklance pozosta�a jaka� 1/5 zawarto�ci. Ugasi� sam. Studnia jest �yciodajna, zdrowa. S� przy niej mityczne, opieku�cze b�stwa. Symbolika ca�o�ci chyba bardzo czytelna.
Zanim przejdziemy do interpretacji tryptyku Id� nad strumienie, wydaje si� potrzebne po�wi�ci� nieco uwagi innemu tryptykowi, Mojemu �yciu (poprzedzaj�cemu wielki cykl o tym�e tytule) -w�a�nie ze wzgl�du na uobecniony w nim motyw studni-�r�d�a (w�d krystalicznych). Na lewym skrzydle tego� tryptyku, na pierwszym planie, blisko dolnej kraw�dzi obrazu, ogl�damy dobrze znane z serii Zatruta studnia beczu�kowate naczynie, tym razem bez uchwytu i p�wkopane w ziemi�. Jest wi�c ta klepkowata beczu�ka swoist� cembrowin� studzienki. Tu� przy niej - dziewczynka, uci�ta ram� obrazu, z�otow�osa (niczym Psyche-Anima), p�-odwr�cona w g��b przestrzeni obrazu, patrzy na zbli�aj�cego si�
JACKA MALCZEWSKIEGO INSPIRACJE S�OWACKIM
19
w�drowca. Idzie on, z widocznym wysi�kiem, przez glinian� (znacz�ca realno�� i symbolika gliny!), surow� rol�. Rozpoznajemy go jako tego samego m�czyzn�, kt�ry zosta� przedstawiony na prawym skrzydle tryptyku. Jest to artysta (grajek) w szynelu �o�nierskim, z kajdanami u n�g (tym ci�sza w�dr�wka). Wysi�ek w�drowania po "�ywej glinie" obserwuj� Erynie-Parki i jaka� posta� p�le��ca - zapewne ironiczni widzowie. W�drowiec d��y do studzienki-krynicy, usytuowanej na pierwszym planie. Ten plan pierwszy, skontrastowany z obszarem br�zowej, ciemnej gliny, jest pi�knym, z�ocistym pasem ziemi, jakby nasyconym s�oneczno�ci�, kt�ry porastaj� k�pki �wie�o narodzonej, �wietlistej, wiosennej i pe�nej blasku zieleni - delikatnej jak pianka. Kwitn� tu wiosenne kwiaty -jakby przebi�niegi, bo bia�e; ale te� i inne, ��tawe. Ca�y ten pas ziemi po�yskuje �wietlistymi niebieskimi "oczkami" wodnymi, jakby by� nasycony kryniczn� wod�. W�a�nie na tym pasie usytuowana jest owa beczulka-studzienka, w kt�rej niebieszczy si� czy�ciutka, ch�odna, o�ywcza woda. Wyp�ywa te� ona z owej beczu�ki bocznym, okr�g�ym otworem. Dla w�drowca doj�cie do owej studzienki-krynicy jest doj�ciem do Wody �ycia i do Nowego �ycia (czytelna jest tu mityczna i chrze�cija�ska symbolika Wiosny-Przej�cia). Ale te� jest doj�ciem - w wymiarze biografii, spe�nionego �ycia, w�asnego losu / egzystencji - do progu, do ko�owrotu-bramy (co przedstawia prawe skrzyd�o tryptyku) zagradzaj�cego wej�cie na podw�rze rodzinnego domu (symbolika powrotu do domu-pocz�tku, jak i jednocze�nie - Domu Ojca). Przy ko�owrocie czeka Thanatos. Symbolika tego tryptyku jest bardzo czytelna - dodatkowy klucz stanowi jego tytu�. Wymiar uniwersalny po��czony jest tu z wymiarem narodowym, los osobisty (artysty) z losem Polaka w niewoli. W tryptyku wyra�nie rysuje si� opozycja (wieloznaczna!) zabrudzenia, zbrukania i czysto�ci. Opozycj� t� "obja�nia" cz�� rodkowa, w przeciwie�stwie do bocznych, symbolistycznych, rozegrana, ale tylko rzekomo, w konwen-
20
ZOFIA MOCARSKA-TYCOWA
cji realistycznej. Mamy tu bowiem do czynienia z, tak charakterystycznym dla malarstwa Malczewskiego, nasyceniem realistycznego detalu symbolik�.